Niezliczone bogactwo barw i kształtów kwiatów, długotrwałe i obfite kwitnienie – od lata do późnej jesieni – czyni dalie prawdziwymi kwiatowymi damami i sprawia, że nie sposób wobec nich przejść obojętnie.

Dalie, zwane również georginiami czy wielgonią, to przepiękne i urodziwe rośliny, których największą ozdobą są koszyczki kwiatowe. Mnogość ich barw jest tak ogromna, że z łatwością można wymienić tę, której jeszcze nie wyhodowano – niebieskiej. W zależności od odmiany mogą one być pojedyncze, półpełne i pełne i osiągać od 35 do 200 cm wysokości, nadawać się do uprawy w gruncie lub do uprawy pojemnikowej.

Odmiany

Dalie dzieli się ze względu na wysokość lub budowę koszyczków kwiatowych. O ile ten pierwszy podział jest bardzo prosty i zrozumiały (dzieli on odmiany na wysokie, niskie i miniaturowe) – to ten drugi wymaga nieco szerszego opisu. Uwzględnia on między innymi:

• Dalie pojedyncze – do tej grupy należą przede wszystkim odmiany karłowe o pojedynczym lub podwójnym okółku kwiatów języczkowych z wyraźną tarczą (żółtym środkiem) kwiatów rurkowatych (np. czerwona 'Alaska’, 'Cyklon’ i 'Roxana’).
• Dalie anemonowe – środek koszyczka jest wypełniony silnie wyrośniętymi kwiatami rurkowatymi tworzącymi wypukłą tarczę (np. czerwona 'Brio’, żółta 'Gamelan’).
• Dalie kołnierzykowe (kryzowane) – ich cechą charakterystyczną jest to, że pomiędzy kwiatami języczkowymi a rurkowatymi mają dodatkowo okółek krótkich, wąskich i często inaczej zabarwionych kwiatów języczkowych, które właśnie tworzą kryzę, czyli kołnierzyk (np. czerwonożółta 'La Gioconda’).
• Dalie dekoracyjne – to bardzo liczna grupa odmian o gęstych, pełnych kwiatostanach z szerokimi kwiatami języczkowymi, czasem zwiniętymi lub wygiętymi, zwykle płaskimi i ułożonymi dachówkowato (np. wysokie: biała 'Alaska’, żółta 'Bona’, a z niskich różowa 'Lolita’).
• Dalie kaktusowe – mają kwiaty języczkowe ostro zakończone, przeważnie wąskie i skręcone na całej długości. (np. czerwona 'Kier’, perłowo-różowa 'Kaprys’). Jedną z najbardziej oryginalnych jest dalia ciemnopurpurowa (prawie czarna) 'Czarny Kot’.
• Dalie półkaktusowe – u których kwiaty języczkowe są zwykle węższe niż u dalii dekoracyjnych, ale szersze od kwiatów języczkowych dalii kaktusowych (np. biała 'Albita’, czerwona 'Rubina’).

Do ciekawych należą także dalie pomponowe – to odmiany o kulistych kwiatostanach, zbudowane z krótkich, zaokrąglonych języczków (np. czerwona 'Bella’, bordowa 'Arabian Night’, biała 'Snowflake’) i kuliste – podobne do pomponowych, ale o lekko spłaszczonych lub kulistych kwiatostanach o znacznie większej średnicy (np. żółto-pomarańczowa 'Junona’, purpurowo-wiśniowa 'Burgund’). Spotyka się również dalie strzępiaste, storczykowe, o kwiatach lilii wodnych, a także chryzantemowe i goździkowe.

Wymagania

Dalie preferują stanowiska ciepłe, słoneczne lub półcieniste i osłonięte od wiatru. Gleba powinna być starannie uprawiona, przepuszczalna, dostatecznie wilgotna, o odczynie obojętnym lub lekko alkalicznym. Posadzone na stanowiskach cienistych słabo kwitną.

Rozmnażanie

Specjalistyczne firmy ogrodnicze zajmujące się produkcją dalii niektóre odmiany karłowe rozmnażają z nasion. Jednak większość odmian produkowana jest z sadzonek, według ściśle określonych technologii uprawy. Natomiast dla amatorów najlepszym sposobem rozmnażania dalii jest podział karp. Karpy dalii (bulwiasto zgrubiałe korzenie) sadzi się, kiedy minie zagrożenie wiosennymi przymrozkami (II-III dekada maja) w rozstawie, zależnie od formy: bardzo wysokie co 80-100 cm, wysokie co 60-70 cm, niskie co 30-40 cm, zaś karłowe co 15-20 cm, przykrywając je tak, żeby pąki znajdowały się tuż pod powierzchnią gleby, a zeszłoroczne pędy – ponad nią wystawały. Należy przy tym pamiętać, żeby karpy odmian wysokich sadzić nieco głębiej, aby uniknąć wyłamywania się pędów w okresie wegetacji roślin.

Zabiegi pielęgnacyjne

Jednym z ważniejszych zabiegów pielęgnacyjnych jest usuwanie przekwitłych kwiatów. Pozostawienie ich na roślinie powoduje osłabienie i skrócenie okresu kwitnienia, a także sprzyja rozwojowi chorób grzybowych podczas deszczowej pogody.

Ważne jest również nawożenie dalii: od połowy czerwca do połowy sierpnia rośliny należy dokarmiać nawozami mineralnymi wieloskładnikowymi, zwracając uwagę żeby nie przesadzić z azotem, którego nadmiar nie tylko wpływa na wzrost zielonej masy i osłabia kwitnienie roślin, ale może również wywierać negatywny wpływ na przechowywanie karp dalii zimą. Latem, zwłaszcza w okresie suszy, rośliny należy obficie podlewać. Ponadto, trzeba również pamiętać o palikowaniu odmian, zwłaszcza wysokich, rosnących na nieosłoniętych stanowiskach. Rośliny słabo rosnące, o przebarwionych kwiatach i liściach, wykopujemy i palimy, ponieważ mogą one być źródłem chorób wirusowych.

Wykopywanie i przechowywanie karp

Karp, które wytworzyły się podczas wzrostu i rozwoju rośliny w gruncie nie należy się pozbywać po przekwitnięciu, ponieważ w kolejnym roku można z nich otrzymać nowe rośliny. A że karpy dalii nie są mrozoodporne, dlatego wykopuje się je jesienią i przechowuje zimą w pomieszczeniach. W tym celu karpy należy wykopać nie wcześniej niż po pierwszych jesiennych przymrozkach, przycinając ich pędy 10-20 cm nad ziemią. Następnie osusza się je w ciepłym i zabezpieczonym przed wilgocią pomieszczeniu, oczyszcza z resztek ziemi, liści, pędów i przenosi do przechowalni. Karpy dalii najlepiej przechowywać w ażurowych skrzynkach, przykryte piaskiem, trocinami lub suchym torfem. Optymalna temperatura przechowywania powinna wynosić 5-8°C. Podczas przechowywania zaleca się kontrolować zdrowotność karp i ewentualnie usuwać chore ich części po to, aby móc wysadzić zdrowy materiał rozmnożeniowy do gruntu wiosną.

Choroby i szkodniki

Dalie porażone mogą być przez choroby (wirusowe – mozaika dalii, grzybowe – szara pleśń, zgnilizna twardzikowa, głowniowa plamistość), jak i szkodniki (mszyce, przędziorki, skorki i ślimaki). Z wymienionych chorób szczególnie niebezpieczne są dla dalii choroby grzybowe. W warunkach nadmiernej wilgotności pojawia się szara pleśń (Botrytis cinerea). Groźny jest również grzyb Enthyloma dahliae powodujący głowniową plamistość: na blaszkach liściowych pojawiają się małe, żółte cętki, które z czasem przekształcają się w szarobrunatne plamy, a uszkodzone liście więdną i zasychają. Silnie zainfekowane rośliny należy natychmiast usunąć, a te z mniejszymi objawami chorobowymi (lub w początkowej ich fazie) opryskiwać co 2 tygodnie, aż do wyraźnego zahamowania dalszego rozwoju grzybów, stosując np. Dithane M-45 80 WP. Często występujące przędziorki zwalczamy, np. preparatem Talstar 100 EC, zaś mszyce preparatami Hostaquick 500 EC lub Mospilan 20 SP.

Zastosowanie

Odmiany średniowysokie i wysokie oryginalnie wyglądają posadzone na tle trawnika, jasnych ścian budynków lub żywopłotu z iglaków. Można je również wykorzystać do tworzenia grup ogrodowych, do tworzenia osłon, a także zastosować jako tło dla roślin niższych, np. jednorocznych czy bylin. Doskonale sprawdzą się również jako letnie żywopłoty, oddzielające poszczególne części ogrodu. Natomiast odmiany karłowe i niskie doskonale będą prezentowały się na rabatach kwiatowych oraz w pojemnikach na balkonach i tarasach.

Edyta Kwiatkowska