Urodziwe dalie

paź 21, 2010

Niezliczone bogactwo barw i kształtów kwiatów, długotrwałe i obfite kwitnienie – od lata do późnej jesieni – czyni dalie prawdziwymi kwiatowymi damami i sprawia, że nie sposób wobec nich przejść obojętnie.

Dalie, zwane również georginiami czy wielgonią, to przepiękne i urodziwe rośliny, których największą ozdobą są koszyczki kwiatowe. Mnogość ich barw jest tak ogromna, że z łatwością można wymienić tę, której jeszcze nie wyhodowano – niebieskiej. W zależności od odmiany mogą one być pojedyncze, półpełne i pełne i osiągać od 35 do 200 cm wysokości, nadawać się do uprawy w gruncie lub do uprawy pojemnikowej.

domo019Odmiany

Dalie dzieli się ze względu na wysokość lub budowę koszyczków kwiatowych. O ile ten pierwszy podział jest bardzo prosty i zrozumiały (dzieli on odmiany na wysokie, niskie i miniaturowe) – to ten drugi wymaga nieco szerszego opisu. Uwzględnia on między innymi:

  • Dalie pojedyncze – do tej grupy należą przede wszystkim odmiany karłowe o pojedynczym lub podwójnym okółku kwiatów języczkowych z wyraźną tarczą (żółtym środkiem) kwiatów rurkowatych (np. czerwona 'Alaska’, 'Cyklon’ i 'Roxana’).
  • Dalie anemonowe – środek koszyczka jest wypełniony silnie wyrośniętymi kwiatami rurkowatymi tworzącymi wypukłą tarczę (np. czerwona 'Brio’, żółta 'Gamelan’).
  • Dalie kołnierzykowe (kryzowane) – ich cechą charakterystyczną jest to, że pomiędzy kwiatami języczkowymi a rurkowatymi mają dodatkowo okółek krótkich, wąskich i często inaczej zabarwionych kwiatów języczkowych, które właśnie tworzą kryzę, czyli kołnierzyk (np. czerwonożółta 'La Gioconda’).
  • Dalie dekoracyjne – to bardzo liczna grupa odmian o gęstych, pełnych kwiatostanach z szerokimi kwiatami języczkowymi, czasem zwiniętymi lub wygiętymi, zwykle płaskimi i ułożonymi dachówkowato (np. wysokie: biała 'Alaska’, żółta 'Bona’, a z niskich różowa 'Lolita’).
  • Dalie kaktusowe – mają kwiaty języczkowe ostro zakończone, przeważnie wąskie i skręcone na całej długości. (np. czerwona 'Kier’, perłowo-różowa 'Kaprys’). Jedną z najbardziej oryginalnych jest dalia ciemnopurpurowa (prawie czarna) 'Czarny Kot’.
  • Dalie półkaktusowe – u których kwiaty języczkowe są zwykle węższe niż u dalii dekoracyjnych, ale szersze od kwiatów języczkowych dalii kaktusowych (np. biała 'Albita’, czerwona 'Rubina’).

Do ciekawych należą także dalie pomponowe – to odmiany o kulistych kwiatostanach, zbudowane z krótkich, zaokrąglonych języczków (np. czerwona 'Bella’, bordowa 'Arabian Night’, biała 'Snowflake’) i kuliste – podobne do pomponowych, ale o lekko spłaszczonych lub kulistych kwiatostanach o znacznie większej średnicy (np. żółto-pomarańczowa 'Junona’, purpurowo-wiśniowa 'Burgund’). Spotyka się również dalie strzępiaste, storczykowe, o kwiatach lilii wodnych, a także chryzantemowe i goździkowe.

Warto wiedzieć
Kwiatostan dalii prawidłowo określa się mianem koszyczka. Zbudowany on jest z kwiatów zewnętrznych – języczkowych (potocznie określanych mianem płatków) i wewnętrznych – rurkowych, wypełniających bardzo często środek koszyczka. Kwiaty języczkowe są większe, barwniejsze i pełnią rolę powabni. Często też są płone.

Trochę historii.
Do Europy dalie zostały sprowadzone dopiero pod koniec XVIII wieku, do madryckiego ogrodu botanicznego. Potem zyskały popularność we Francji, gdzie swoim urokiem zachwyciły samą cesarzową, Józefinę. Dalie stały się modne do tego stopnia, że powstawały liczne towarzystwa miłośników dalii, a za jedną bulwę rośliny płacono niekiedy nawet drogocennym kamieniem – diamentem. Ogrodnicy zaczęli więc rozmnażać je na szeroką skalę, krzyżując różne gatunki i otrzymując wiele interesujących odmian.
W Polsce dalie również zyskały wielu zwolenników. Początkowo modne i znane były tylko te o dużych kwiatach, później sadzono odmiany pomponowe, nieco niższe ale obficiej kwitnące. Krótko modne były dalie kaktusowe i półkaktusowe, a także i inne o równie ciekawych i barwnych kwiatostanach. Największą popularnością dalie cieszyły się w latach 80-tych ubiegłego stulecia, kiedy sadzono je zarówno w wiejskich zagrodach, jak i miejskich ogródkach działkowych czy nawet parkach. Później zniknęły na jakiś czas. ale znów są modne – i to nie tylko w uprawie gruntowej, ale i pojemnikowej, i to nie tylko w Polsce! Uprawiane są w wielu krajach na całym świecie, w wielu różnych odmianach: począwszy od miniaturowych o kilkucentymetrowych kwiatostanach do bardzo dużych, o średnicy nawet do 30 cm i o różnej wysokości roślin, najczęściej pod nazwą dalia ogrodowa (Dahlia x cultorum).

Wymagania

Dalie preferują stanowiska ciepłe, słoneczne lub półcieniste i osłonięte od wiatru. Gleba powinna być starannie uprawiona, przepuszczalna, dostatecznie wilgotna, o odczynie obojętnym lub lekko alkalicznym. Posadzone na stanowiskach cienistych słabo kwitną.

Rozmnażanie

Specjalistyczne firmy ogrodnicze zajmujące się produkcją dalii niektóre odmiany karłowe rozmnażają z nasion. Jednak większość odmian produkowana jest z sadzonek, według ściśle określonych technologii uprawy. Natomiast dla amatorów najlepszym sposobem rozmnażania dalii jest podział karp. Karpy dalii (bulwiasto zgrubiałe korzenie) sadzi się, kiedy minie zagrożenie wiosennymi przymrozkami (II-III dekada maja) w rozstawie, zależnie od formy: bardzo wysokie co 80-100 cm, wysokie co 60-70 cm, niskie co 30-40 cm, zaś karłowe co 15-20 cm, przykrywając je tak, żeby pąki znajdowały się tuż pod powierzchnią gleby, a zeszłoroczne pędy – ponad nią wystawały. Należy przy tym pamiętać, żeby karpy odmian wysokich sadzić nieco głębiej, aby uniknąć wyłamywania się pędów w okresie wegetacji roślin.

Zabiegi pielęgnacyjne

Jednym z ważniejszych zabiegów pielęgnacyjnych jest usuwanie przekwitłych kwiatów. Pozostawienie ich na roślinie powoduje osłabienie i skrócenie okresu kwitnienia, a także sprzyja rozwojowi chorób grzybowych podczas deszczowej pogody.

Ważne jest również nawożenie dalii: od połowy czerwca do połowy sierpnia rośliny należy dokarmiać nawozami mineralnymi wieloskładnikowymi, zwracając uwagę żeby nie przesadzić z azotem, którego nadmiar nie tylko wpływa na wzrost zielonej masy i osłabia kwitnienie roślin, ale może również wywierać negatywny wpływ na przechowywanie karp dalii zimą. Latem, zwłaszcza w okresie suszy, rośliny należy obficie podlewać. Ponadto, trzeba również pamiętać o palikowaniu odmian, zwłaszcza wysokich, rosnących na nieosłoniętych stanowiskach. Rośliny słabo rosnące, o przebarwionych kwiatach i liściach, wykopujemy i palimy, ponieważ mogą one być źródłem chorób wirusowych.

Wykopywanie i przechowywanie karp

Karp, które wytworzyły się podczas wzrostu i rozwoju rośliny w gruncie nie należy się pozbywać po przekwitnięciu, ponieważ w kolejnym roku można z nich otrzymać nowe rośliny. A że karpy dalii nie są mrozoodporne, dlatego wykopuje się je jesienią i przechowuje zimą w pomieszczeniach. W tym celu karpy należy wykopać nie wcześniej niż po pierwszych jesiennych przymrozkach, przycinając ich pędy 10-20 cm nad ziemią. Następnie osusza się je w ciepłym i zabezpieczonym przed wilgocią pomieszczeniu, oczyszcza z resztek ziemi, liści, pędów i przenosi do przechowalni. Karpy dalii najlepiej przechowywać w ażurowych skrzynkach, przykryte piaskiem, trocinami lub suchym torfem. Optymalna temperatura przechowywania powinna wynosić 5-8°C. Podczas przechowywania zaleca się kontrolować zdrowotność karp i ewentualnie usuwać chore ich części po to, aby móc wysadzić zdrowy materiał rozmnożeniowy do gruntu wiosną.

Choroby i szkodniki

Dalie porażone mogą być przez choroby (wirusowe – mozaika dalii, grzybowe – szara pleśń, zgnilizna twardzikowa, głowniowa plamistość), jak i szkodniki (mszyce, przędziorki, skorki i ślimaki). Z wymienionych chorób szczególnie niebezpieczne są dla dalii choroby grzybowe. W warunkach nadmiernej wilgotności pojawia się szara pleśń (Botrytis cinerea). Groźny jest również grzyb Enthyloma dahliae powodujący głowniową plamistość: na blaszkach liściowych pojawiają się małe, żółte cętki, które z czasem przekształcają się w szarobrunatne plamy, a uszkodzone liście więdną i zasychają. Silnie zainfekowane rośliny należy natychmiast usunąć, a te z mniejszymi objawami chorobowymi (lub w początkowej ich fazie) opryskiwać co 2 tygodnie, aż do wyraźnego zahamowania dalszego rozwoju grzybów, stosując np. Dithane M-45 80 WP. Często występujące przędziorki zwalczamy, np. preparatem Talstar 100 EC, zaś mszyce preparatami Hostaquick 500 EC lub Mospilan 20 SP.

Zastosowanie

Odmiany średniowysokie i wysokie oryginalnie wyglądają posadzone na tle trawnika, jasnych ścian budynków lub żywopłotu z iglaków. Można je również wykorzystać do tworzenia grup ogrodowych, do tworzenia osłon, a także zastosować jako tło dla roślin niższych, np. jednorocznych czy bylin. Doskonale sprawdzą się również jako letnie żywopłoty, oddzielające poszczególne części ogrodu. Natomiast odmiany karłowe i niskie doskonale będą prezentowały się na rabatach kwiatowych oraz w pojemnikach na balkonach i tarasach.

Edyta Kwiatkowska

Skip to content