Byliny są trwałą dekoracją ogrodu. Po posadzeniu pozostają na jednym miejscu przez kilka lub kilkanaście lat. Stosunkowo szybko rosną i łatwo można je rozmnażać. Umiejętnie dobrane dostarczą wielu estetycznych wrażeń niejednemu użytkownikowi ogrodu.

Byliny to przede wszystkim wieloletnie rośliny zielne, u których, w większości, część nadziemna na okres zimy zamiera. Wiosną, natomiast, rozwija się na nowo, ponownie zakwita, owocuje i zasycha. To właśnie dzięki tej właściwości byliny szczególnie upiększają przydomowe ogrody, ponieważ bardziej, aniżeli inne rośliny, odzwierciedlają przemijanie pór roku.

Różna wysokość, różny pokrój

Wśród bylin występuje zróżnicowanie wysokości – od 3 cm (karmnik ościsty, syn. „niedźwiedzia skóra”, którego kępki przypominają drobniutki zwarty mech) do 3,0 m (barszcz Mantegazziego – o monstrualnych liściach i dużych baldachach). Liczną grupę stanowią gatunki pośrednie, które można podzielić na: niskie, osiągające od 10 do 30 cm wysokości (np. dzwonek karpacki, goździk pierzasty, szarotka alpejska), średnio wysokie, dorastające do 30-80 cm (np. nachyłek wielkokwiatowy, driakiew kaukaska, krwawnik kichawiec) i wysokie – do 150-200 cm (np. krwawnica pospolita, słoneczniczek szorstki, dzielżan ogrodowy).

Pod względem pokroju ciekawie prezentują się zarówno gatunki o pokroju wzniesionym (pałka wodna, liatra kłosowa, ostróżka ogrodowa), jak i kobiercowym (rogownica kutnerowata, macierzanka piaskowa czy łyszczec rozesłany). Niezastąpione w ogrodzie są również byliny o pokroju krzaczastym, jak: dyptam jesionolistny (Gorejący Krzew Mojżesza), wiesiołek krzewiasty, czy astry jesienne zwane Marcinkami, jak również niskie, zimozielone podkrzewy (ubiorek wiecznie zielony, runianka japońska).

Dekoracyjne kwiaty

Kwiaty bylin mają różne barwy, kształty i wielkości. Najczęściej można spotkać gatunki o kwiatach żółtych, pomarańczowych, różowych, fioletowych i niebieskich, a w mniejszej liczbie – kwitnących na czerwono lub biało. Najbardziej efektowne (i często praktykowane) są kompozycje dwu- lub wielobarwne, złożone z gatunków i odmian, których barwy kwiatów ładnie ze sobą harmonizują (np. czerwono kwitnąca firletka chalcedońska i żółte rudbekie). Zestawienia monochromatyczne (rośliny o kwiatach jednej barwy lub różnych jej odcieniach) są mniej popularne, ale odpowiednio wkomponowane mogą również ładnie wyglądać w ogrodzie i w znaczący sposób podkreślić styl i charakter zabudowy.

Niektóre gatunki mają ciekawe, o nietypowej budowie, kształty kwiatów, np. u tojadu mocnego górny płatek wyglądem przypomina hełm, a u orlików i ostróżek kwiaty są wyposażone w długie, dekoracyjne ostrogi. Duże znaczenie ma także wielkość kwiatów. Niektóre gatunki mają pojedyncze kwiaty drobne, które dopiero dają efekt jeśli są w pełni rozkwitu, a przy tym zebrane w okazałe kwiatostany (floks wiechowaty, ostróżka ogrodowa). Są również i takie gatunki, u których to pojedyncze kwiaty są bardzo efektowne, i to właśnie one stanowią główną ozdobę rośliny (jeżówka purpurowa, piwonie).

Byliny najczęściej kwitną wiosną i latem. Niektóre gatunki, jak np. dzielżan jesienny, czy rudbekia błyskotliwa pięknie wyglądają na rabacie nawet w październiku, ciesząc oko złotożółtymi, barwami płatków, ale są i takie, które zakwitają w sezonie zimowym lub na przedwiośniu (rannik zimowy, ciemiernik biały).

Dekoracyjne liście

Wiele gatunków bylin ma bardzo dekoracyjne liście, stanowiące główną ozdobę rośliny. Wśród tej olbrzymiej grupy możemy spotkać gatunki o liściach w różnych odcieniach zieleni, żółci, a także bordowe lub wielobarwne, np. zielone z kremowobiałym obrzeżeniem (funkie). Ciekawe mogą być także kształty liści. Niektóre są pojedyncze, a inne złożone z kilku lub kilkunastu listków. Mogą mieć także ozdobny brzeg, np. karbowany, powcinany lub ząbkowany, różną strukturę (błyszczące lub pokryte kutnerem). Niekiedy liście są bardzo duże, jak np. u rodgersji kasztanowcolistnej, a inne drobne i dopiero w dużej masie tworzą dekoracyjny efekt (macierzanka piaskowa, karmnik ościsty, rozchodniki).

Łatwa uprawa i pielęgnacja

Byliny są łatwe w uprawie i mają niewielkie wymagania. Nie musimy ich wykopywać ani przechowywać. Powinniśmy jednak starannie przygotować im miejsce w ogrodzie, ponieważ będą tam rosły przez kilka lub kilkanaście lat. Należy zatem wybrać odpowiednie stanowisko pod względem nasłonecznienia i warunków glebowych, dokładnie usunąć chwasty, zwłaszcza te wieloletnie (np. perz, mniszek), zastosować odpowiednie nawożenie kompostem lub obornikiem, i głęboko przekopać rabatę. Pielęgnacja bylin również nie jest trudna. Do najważniejszych zabiegów należy zaliczyć regularne odchwaszczanie, usuwanie przekwitłych kwiatostanów oraz ścinanie zeschniętych pędów po okresie wegetacji.

Po kilku latach uprawy byliny silnie się rozrastają, doskonale nadają się więc do rozmnażania. Dzięki temu na działce, w stosunkowo krótkim czasie, można stworzyć ciekawe i barwne grupy roślin bylinowych. Najprostszą (stosowaną dla większości gatunków) metodą rozmnażania bylin jest podział roślin; wykopujemy je z ziemi, a następnie oddzielamy części najstarsze, porażone przez choroby czy zamierające, sadząc tylko młode i zdrowe odrosty. A jeśli nadarzy się okazja zakupu jakiegoś ciekawego okazu w pojemniku, to musimy pamiętać, że najlepiej przyjmują się wiosną lub późnym latem. Zakupione i posadzone późną jesienią, trzeba koniecznie zabezpieczyć przed mrozem.

Przykłady wykorzystania różnych gatunków bylin:
– na rabatach, wzdłuż ścieżek, w miejscach słonecznych i suchych: goździk kropkowany, kocanki piaskowe, szałwia omszona, pysznogłówka dwoista, nachyłek wielkokwiatowy, rozchodnik ostry, krwawnik pospolity;
– w miejscach suchych i zacienionych: kocimiętka Faassena, bergenia sercowata, przywrotnik ostroklapowy, jasnota plamista;
– na rabatach, na tle trawnika, w miejscach wilgotnych i zacienionych: serduszka okazała, parzydło leśne, tawułka Arendsa, miodunka pstra;
– w ogrodach skalnych, w miejscach słonecznych i suchych: goździk pierzasty, wiele gatunków skalnic i rojników;
– jako rośliny okrywowe, dobrze rosnące w słońcu: rogownica kutnerowata, różne gatunki bodziszków, czyściec wełnisty, posłonek ogrodowy;
– jako rośliny okrywowe, dobrze rosnące w cieniu: barwinek pospolity, konwalia majowa, kopytnik pospolity, podagrycznik pospolity, ułudka wiosenna, tojeść rozesłana;
– przy zbiorniku wodnym, w miejscu cienistym: krwawnica pospolita, wiązówka błotna, tarczownica tarczowata, funkie;
– w szczelinach murku skalnego: gęsiówka kaukaska, smagliczka skalna, żagwin ogrodowy, floks szydlasty.

Edyta Kwiatkowska