Chwasty stanowiły i stanowią duży problem w uprawach rolnych. Powodują niższe plonowanie roślin uprawianych, utrudniają uprawę roli. W szczególności problem ten odczuwają gospodarstwa ekologiczne, gdzie nie wolno stosować herbicydów, a pozostaje tylko zwalczanie mechaniczne.
Walka mechaniczna z chwastami daje dobre rezultaty, ale są chwasty, których zwalczanie mechaniczne wymaga wielu zabiegów, co zwiększa niestety pracochłonność upraw. Do takich chwastów zaliczamy perz. Występuje na wszystkich rodzajach gleb, lecz najbardziej sprzyjające do rozwoju są gleby lżejsze. Gleby podmokłe i bardzo zwięzłe ze względu na niedobór powietrza nie sprzyjają rozwojowi, to też zazwyczaj na tych glebach nie występuje. W polskim rolnictwie perz występuje na 80% gruntów rolnych.
Perz zagraża roślinom poprzez wydzieliny z żywych roślin jak i substancje powstałe w wyniku ich rozkładu. Stwierdzono, że martwe i żywe kłącza wytwarzają substancje toksyczne, które powodują zahamowanie wzrostu roślin uprawowych sąsiadujących z perzem.
Perz jest żywicielem wielu szkodników takich jak ploniarka zbożówka, rolnica zbożówka, a także sprzyja rozwojowi grzybów chorobotwórczych – mączniak właściwego, rdzy żółtej czy rdzy źdźbłowej.
Rozprzestrzenianiu się perzu, niejednokrotnie pomagają rolnicy stosując zanieczyszczony materiał siewny, obornik czy kompost, zawleczenie kłączy maszynami rolniczymi, czy też rozdrobnienie.
Znając wszystkie negatywne cechy perzu i jego możliwości obronne, rolnik musi zdać sobie z tego sprawę, że walka z nim będzie trudna. W gospodarstwie ekologicznym ma dwie możliwości: walkę mechaniczną lub stwarzanie niekorzystnych warunków rozwojowych poprzez właściwie ułożony płodozmian.
Zwalczanie mechaniczne polega na:
– usuwaniu rozłogów perzu z pola
– zmęczeniu perzu
– „uduszeniu” perzu.
Usuwanie rozłogów z pola polega na wykonaniu podorywki nieco głębszej niż sięgają rozłogi. Po tej czynności rozłogi perzu są na powierzchni roli. Po wyschnięciu (wilgotne rozłogi są kruche i przy wyciąganiu pękają zostając w glebie), za pomocą brony sprężynowej lub kultywatora wyciągamy i zgarniamy na kupy i wywozimy na pryzmy kompostowe. Czynność tę powtarzamy tak, aby jak największa ilość perzu została usunięta z pola. Metoda ta wymaga suchej pogody. Ma także ujemny skutek – przesuszanie roli i niszczenie struktury.
Metoda męczenia perzu zaczyna się talerzowaniem pola broną talerzową „na krzyż”. Talerze ustawiamy równolegle w kierunku jazdy. Czynność ta rozdrabnia rozłogi perzu na drobne kawałeczki i pobudza do wytwarzania zielonych pędów. Gdy pole się zazieleni wykonujemy orkę średnią wrzucamy kiełkujące cząstki rozłogów na głębokość 20-25 cm. Odczekawszy od 3 do 5 tygodni, kiedy na powierzchni gleby ukażą się osłabione pędy perzu wykonujemy następną orkę. Ta orka wyczerpuje go do tego stopnia, że wschodzi gdzieniegdzie. Następna powoduje jego całkowite wyginięcie.
Metoda „uduszenia” perzu polega na rozdrobnieniu kłączy i odczekaniu aż się zazielenią, a następnie na głębokim przyoraniu, pługiem z przedpłużkiem. Perz ginie, bo jest tak osłabiony, że nie jest w stanie wybić się na powierzchnię.
Po walce mechanicznej należy zaplanować dobry płodozmian. Polegający na zacienianiu gleby na polu, na którym mechanicznie zwalczaliśmy perz. Zacienianie gleby spowoduje, że jeżeli pozostały gdzieś jeszcze resztki perzu to poprzez wysiew gęstych mieszanek lub wsiewek w zboża zahamujemy jego rozwój i spowodujemy wyginięcie.
Zacienianie gleby daje także dobre rezultaty poza zwalczaniem mechanicznym. Uprawa dwóch mieszanek pastewnych po sobie, a następnie zboża ozimego sprawi wyginięcie perzu. Inny zestaw to wysiew mieszanki roślin motylkowych (łubin, groch, wyka) w plonie głównym, po wyrośnięciu mulczowanie talerzówką i jako poplon wysiew gorczycy.
Walka mechaniczna powinna być uzupełniona dobrym płodozmianem i odwrotnie, gdyż dotychczas nie ma innej możliwości walki z perzem w gospodarstwach ekologicznych. Dobrze ułożony płodozmian powinien profilaktycznie zabezpieczać pole przed perzem. Mechaniczne zwalczanie to ostateczność.
Jarosław Gerasimiuk
Literatura:
1. Korona A.; Uciążliwe rozłogi, Farmer 8/06, s.32
2. Poradnik rolnictwa ekologicznego. Projekt DANCEE Puszcza Białowieska. Białowieża 2001