Wieczór wigilijny jest najbardziej uroczystym, rodzinnym i wzruszającym wieczorem w roku. W ten wieczór zapomina się o krzywdach i żalach, wybacza bliźnim błędy i wady. Nie ma kłótni i sporów, wszyscy starają się być serdeczni, wyrozumiali
i mili.

Tradycyjnie wieczerza wigilijna rozpoczyna się z ukazaniem na niebie pierwszej gwiazdy, symbolizującej gwiazdę betlejemską. Stół nakrywa się białym obrusem (kolor biały jest symbolem radości), pod którym kładzie się trochę siana (na pamiątkę tego, że na sianie narodził się Chrystus), przystraja jedliną i ustawia odświętną zastawę. Przy stole stawia się też dodatkowe nakrycie dla nieobecnych najbliższych lub niespodziewanego gościa. Na talerzyku leży opłatek, którym przed wieczerzą podzielą się wszyscy zebrani, składając sobie nawzajem życzenia świąteczne.
Liczba potraw dawniej była nieparzysta (liczą się dodatki, a więc i sałatki, grzybki marynowane itp.) ale od XIX wieku podaje się ich dwanaście (jest to liczba apostołów, a także miesięcy w roku). Są to specjalnie przygotowane dania postne. Każdego powinno się skosztować choćby po łyżeczce, żeby w nadchodzącym roku dobrze się darzyło. A oto nasze propozycje na ten szczególny wieczór:

Śledzie w białym winie

0,5 kg śledzi lub płatów śledziowych, 4 cebule, po 5 ziaren pieprzu i ziela angielskiego, 1 liść laurowy, 0,5 szklanki wody, 2 szklanki białego wytrawnego wina, 1 szklanka rodzynek

Z wymoczonych śledzi zdjąć skórę, odciąć głowy i ogony, podzielić na połowy, usunąć ości, pokroić na kawałki (płaty opłukać i również pokroić). Cebulę pokroić w cienkie plasterki, zanurzyć na sicie na moment we wrzątku. Pieprz, ziele angielskie i liść laurowy zalać wodą i gotować 10 minut pod przykryciem, odcedzić. Wywar dodać do wina, zagotować. Do sosu wrzucić opłukane rodzynki, zagrzać, ale nie gotować. Kawałki śledzi ułożyć w salaterce, przykryć plasterkami cebuli i zalać sosem. Odstawić na 12 godzin do lodówki.

Śledzie w śmietanie

0,5 kg płatów śledziowych, 2 jabłka, sok z 0,5 cytryny, 2 cebule, 1 szklanka śmietany, sól, pieprz, cukier puder, 1 łyżeczka posiekanej natki pietruszki

Płaty opłukać i pokroić na małe kawałki, ułożyć na półmisku. Jabłka zetrzeć na tarce o dużych otworach, skropić cytryną, aby nie ściemniały. Cebulę posiekać, śmietanę doprawić solą, cukrem pudrem, pieprzem i sokiem z cytryny. Śledzie obłożyć cebulą wymieszaną z jabłkiem, polać śmietaną i posypać natką pietruszki.

Zupa wigilijna z suszu owocowego

15 dag suszonych śliwek, 10 dag suszonych jabłek, 10 dag suszonych gruszek, 5 dag suszonych moreli, 2 l wody, 4-5 dag suszonych fig, 1 szklanka cukru, 6 dag rodzynek,
1 łyżka mąki ziemniaczanej, sok z 0,5 cytryny

Śliwki, jabłka, gruszki i morele opłukać i namoczyć w letniej wodzie. Po 4-5 godzinach dodać opłukane, suszone figi i cukier, gotować w wodzie, w której się moczyły, aż owoce będą półmiękkie, dodać opłukane rodzynki. Gotować do miękkości na małym ogniu. Mąkę ziemniaczaną rozmieszać z małą ilością wody, wlać do zupy, zagotować, dodać sok z cytryny. Podawać z makaronem.

Pierożki z kruchego ciasta z grzybami
ciasto: 20 dag mąki, 13 dag masła lub margaryny, 2 żółtka, 1 łyżka śmietany i sól
nadzienie: 8 suszonych, ugotowanych grzybów, 1 cebula, 1 łyżka oleju, 2 łyżki tartej bułki, 1 łyżka śmietany, sól, pieprz
Przygotować ciasto: mąkę posiekać z miękkim masłem, żółtkami, śmietaną i szczyptą soli, szybko zagnieść ręką i włożyć na 30 minut do lodówki. Przygotować nadzienie: grzyby drobno posiekać, podsmażyć razem z posiekaną cebulą na oleju, dodać tartą bułkę i śmietanę, doprawić solą i pieprzem. Z rozwałkowanego ciasta wykrawać szklanką krążki, na każdy położyć trochę nadzienia, złożyć na pół, zlepić. Piec w nagrzanym piekarniku (200^oC) przez 15-20 minut (do zrumienienia). Podawać ciepłe do barszczu lub zupy wigilijnej.

Grzyby suszone w cieście naleśnikowym

8-10 suszonych kapeluszy grzybów
ciasto naleśnikowe: 1 szklanka mąki, 1 jajo, 0,5 szklanki mleka lub wody, sól, do smażenia olej

Grzyby namoczyć, następnego dnia ugotować w wodzie, w której się moczyły, odcedzić. Przyrządzić ciasto naleśnikowe: przesianą mąkę, jajo, mleko lub wodę i szczyptę soli dokładnie zmiksować (ciasto może być nieco gęstsze niż na naleśniki). Grzyby maczać w cieście, smażyć z obu stron na rozgrzanym oleju, aż będą rumiane, dosmażyć na małym ogniu (5 minut).

Śledzie smażone

4-6 śledzi solonych
do panierowania: 2 łyżki mąki, 1 jajo, 2-3 łyżki tartej bułki
do smażenia: olej
do przybrania: gałązki natki pietruszki lub koperku, 2-3 łyżki startego chrzanu

Śledzie wymoczyć, podzielić na filety, usunąć skórę i ości. Filety ze śledzi panierować w mące, rozmąconym jaju i tartej bułce (panierunek przycisnąć ręką). Smażyć na rozgrzanym oleju na jasno złoty kolor, dosmażyć na małym ogniu (10 minut). Ułożyć na półmisku, przybrać zieleniną i startym chrzanem. Podawać z ziemniakami i sałatką jarzynową.

Kluseczki z gotowanej ryby

20 dag ugotowanej ryby, 2 łyżki tartej bułki, 1 jajo, 1 łyżka posiekanej natki pietruszki, 1 cebula, 1 łyżka oleju, sól, pieprz, gałka muszkatołowa

Rybę obrać z ości, zemleć, wymieszać z tartą bułką, jajem i natką pietruszki, dodać cebulę uduszoną na oleju, doprawić solą, pieprzem i startą gałką muszkatołową. Wymieszać, kłaść łyżką maleńkie kluseczki na gotujący się rosół z ryb, zagotować.

Wigilijna kapusta ze śliwkami

1 kg kiszonej kapusty, 20 dag suszonych śliwek, 3 łyżki oleju, cebula, 2 łyżki maggi lub sosu sojowego, pieprz, sól

Kapustę lekko odcisnąć, włożyć do garnka, dodać wypłukane i pokrojone śliwki, przyprawy, zalać 2 szklankami wody i gotować pod przykryciem na małym ogniu. Cebulę posiekać, przesmażyć na rozgrzanym oleju, dodać do kapusty. Dusić, mieszając od czasu do czasu, aż kapusta będzie miękka. Podawać do smażonego karpia.

Sałatka śledziowa ze śliwkami

50 dag filetów śledziowych, kilka niedużych pieczarek, 10 suszonych śliwek, 2 strąki marynowanej papryki, łyżka rodzynek, łyżka oliwy, 2 łyżki majonezu, pieprz, posiekana natka pietruszki

Filety śledziowe umyć, pokroić w kostkę. Śliwki włożyć do wrzątku, zagotować, osączyć i pokroić w wąskie paski. Kapelusze pieczarek oczyścić, sparzyć wrzątkiem pokroić w plasterki. Paprykę osączyć, pokroić w kostkę lub plasterki. Rodzynki zalać wrzątkiem, po chwili osączyć. Wszystkie rozdrobnione składniki i rodzynki włożyć do salaterki, wymieszać z oliwą i majonezem, przyprawić do smaku.

Rolada rybna

0,75 dag filetów z mintaja, cebula, 2 jaja, kajzerka, pół szklanki mleka, 2 łyżki bułki tartej, pęczek natki pietruszki, litr wywaru z warzyw, ziele angielskie, łyżka masła, pieprz,
sól

Filety, bułkę namoczoną w mleku i odciśniętą oraz cebulę przepuścić przez maszynkę. Do zmielonej ryby wbić jaja, wsypać bułkę tartą i posiekaną natkę. Doprawić solą i pieprzem, starannie wyrobić. Z masy rybnej uformować roladę i zwinąć ją w gazę wysmarowaną masłem. Włożyć do wywaru z warzyw i gotować na małym ogniu 40 minut. Pokrojoną w plastry roladę można podawać zarówno na gorąco, jak i na zimno z różnymi sosami. Można też z wywaru przyrządzić galaretę i zalać nią zimne plastry rolady.

Piernik przekładany

1 kg mąki tortowej, 50 dag miodu, 6 jaj, szklanka cukru, szklanka śmietany, łyżka sody, 12 dag masła lub margaryny, 2 łyżki przyprawy do pierników, 25 dag łuskanych i posiekanych orzechów włoskich, 2 słoiki powideł śliwkowych lub dżemu morelowego

Miód podgrzać na małym ogniu, gdy się rozpuści dodać tłuszcz i przyprawę korzenną. W osobnym naczyniu ubić całe jaja z cukrem, wymieszać z lekko przestudzonym miodem i śmietaną. Ciągle mieszając, powoli wsypywać mąkę wymieszaną z sodą. Ucierać, aż wszystkie składniki się połączą. Na końcu wsypać orzechy, wymieszać. Napełnić ciastem wąskie blaszki, wstawić do piekarnika nagrzanego do 170^oC i piec około 70 minut. Upieczony piernik lekko przestudzić i wyjąć z formy. Jeszcze ciepły przekroić wzdłuż na 2-3 placki, posmarować półcentymetrową warstwą powideł lub dżemu, złożyć. Piernik można polukrować lub polać polewą czekoladową.

Ciasteczka z makiem

50 dag mąki, po 10 dag miodu, cukru, masła i maku, 4 żółtka, szczypta soli, lukier

Z podanych składników zagnieść ciasto, dość cienko rozwałkować. Foremkami wyciąć z placków kółeczka, gwiazdki, półksiężyce i poukładać je na natłuszczonej blaszce. Każde ciastko nakłuć widelcem. Piec 15-20 minut w temperaturze180^oC. Wystudzone ciasteczka polukrować.

Marzena Komorowska