W czasach naszych pradziadków dni kończące okres karnawału znaczyły się mniejszymi lub dużymi zabawami i obfitymi, na ogół tłustymi posiłkami, zjadanymi niejednokrotnie w zbyt dużych ilościach. Przejedzonych ratował zaczynający się w Środę Popielcową Wielki Post. Rygorystyczne ograniczenia w spożywaniu mięsa i tłuszczu wychodziły ludziom na zdrowie.
Dzisiaj, chociaż nie przejadamy się w czasie karnawału – nikomu nie zaszkodzą posiłki bezmięsne. Pościmy przede wszystkim ze względów religijnych, ale post jest też bardzo wskazany dla naszego zdrowia. Potrawy postne są lżej trawione, a zatem cały przewód pokarmowy odpoczywa. Zyskają na takim poście również ci, którzy wraz ze zbliżającą się wiosną próbują różnych diet odchudzających.
W jadłospisie ryby świeże, mrożone, solone mogą z powodzeniem zająć miejsce potraw z mięs zwierząt rzeźnych. Zamiast wędlin jako dodatku do pieczywa, korzystnie jest zastosować pasty lub sałatki z ryb czy sera i twarogu. Także dania przygotowane z makaronów, kasz, ziemniaków nadają się do podania w postne dni. Wszystkim tym potrawom muszą towarzyszyć warzywa w postaci surówek czy sałatek, bo tylko wtedy posiłek będzie racjonalny.

Ryba zapiekana z warzywami
1 kg ryby (dorsz, karp, szczupak), 30 dag włoszczyzny, średnia cebula, 2 łyżki koncentratu pomidorowego, 2 łyżki tartego sera, 3 łyżki masła lub margaryny, 2 łyżki tartej bułki.
Rybę sprawić, opłukać, odfiletować, wyjąć ości, osolić. Warzywa umyć, oczyścić, opłukać, pokroić w krążki, dodać trochę wody, łyżkę tłuszczu i sól do smaku, udusić na półmiękko. Przygotowane filety ułożyć na ogniotrwałym półmisku, posmarowanym tłuszczem i wysypanym tartą bułką. Skropić tłuszczem i pokryć podduszonymi warzywami. Na wierzchu polać rozcieńczonym wodą koncentratem pomidorowym. Całość posypać tartym serem. Wstawić do średnio nagrzanego piekarnika i piec ok. 30 min. Potrawę podawać po wyjęciu z piekarnika z grzankami, frytkami lub ziemniakami.

Rolada z ryby
1/2 kg filetów rybnych, czerstwa bułka, 1 jajo, mała cebula, łyżeczka margaryny, 40 dag włoszczyzny, sól, pieprz do smaku.
Włoszczyznę umyć, obrać, opłukać, pokroić, zalać wrzącą wodą, dodać przyprawy, ugotować.
Bułkę namoczyć w letniej wodzie, odcisnąć. Filety opłukać i zemleć razem z bułką. Cebulę obrać, opłukać, drobno pokroić, dodać do ryby. Jajo umyć i wbić do masy, dodać margarynę. Masę dobrze wyrobić, formować podłużną roladę, zawinąć w gazę i ugotować w wywarze. Podawać z ziemniakami i surówką.

Kostki lub płaty rybne w zalewie pomidorowej
5 kostek lub płatów rybnych, sól, pieprz, łyżka mąki ziemniaczanej, 3-4 łyżki oleju, 2 cebule, mała puszka koncentratu pomidorowego, papryka mielona.
Kostkę lub płaty rybne oprószyć solą, pieprzem, otoczyć zamrożone w mące ziemniaczanej. Kłaść do smażenia na rozgrzany olej, smażyć zależnie od grubości 4-6 minut z każdej strony. Przełożyć płaty do in-nego naczynia, a na tłuszczu podsmażyć pokrojoną w cienkie półkrążki cebulę, zalać szklanką wody, gotować 10 minut. W pół szklanki wody rozmieszać koncentrat pomidorowy, wlać do cebuli, przyprawić na ostro papryką, kwaskiem cytrynowym, zalać usmażone ryby, posypać zieloną pietruszką. Tak przygotowane ryby można podawać na gorąco lub na zimno.

Sałatka z fasoli ze śledziem
25 dag fasoli perłowej lub białej, 1 śledź solony lub mała wędzona makrela, cebula, sól, cukier, kwas cytrynowy, łyżeczka musztardy, 3 łyżki oleju, szczypiorek.
Namoczoną i ugotowaną fasolę odcedzić. Solonego śledzia dokładnie wymoczyć, oczyścić ze skóry i starannie wybrać ości, drobno pokroić, oprószyć odrobiną pieprzu i cukru, skropić kwaskiem cytrynowym lub sokiem z cytryny i pozostawić na kilka godzin. Do pokrojonego śledzia można dodać cebulę. Jeżeli zamiast śledzia używa się makrelę wędzoną, należy ją obrać ze skóry i ości i po rozdrobnieniu od razu dodać do fasoli razem z drobno pokrojoną cebulą. Sałatkę ze śledziem czy wędzoną makrelą polać sosem przygotowanym z oleju i musztardy, posypać szczypiorkiem.

Sałatka z ryby wędzonej i selerów
25 dag ryby wędzonej, duży seler, zielenina, sól; zaprawa: 4 łyżki śmietany lub majonezu albo 1/2 szklanki mleka wymieszane z 2 łyżkami twarożku i łyżeczką musztardy.
Seler oczyścić, umyć, obrać, ugotować. Oczyścić rybę, usunąć ości i pokroić na małe kawałki. Pokroić w kostkę seler, wymieszać z rybą i śmietaną lub majonezem lub zaprawą z mleka, twarogu i musztardy. Doprawić do smaku i posypać zieleniną.

Kotlety z kaszy gryczanej
1,5 szklanki kaszy gryczanej ugotowanej na półsypko (nieco więcej wody), 2 dag tłuszczu, sól, 15 dag pieczarek, cebula, pieprz, jajko, 2-3 łyżki tartej bułki, olej do smażenia.
Umyte pieczarki pokroić na mniejsze kawałki, pokroić cebulę i razem z pieczarkami podsmażyć na rozgrzanym oleju. Połowę ugotowanej kaszy oraz podsmażone z cebulą pieczarki zemleć w maszynce, dodać resztę kaszy, jajko, sól i pieprz do smaku. Można dodać łyżkę przyprawy do zup w płynie, łyżkę świeżej lub suszonej natki pietruszki. Masę wyrobić, uformować okrągłe kotlety, otoczyć w tartej bułce. Smażyć przed samym podaniem na rozgrzanym tłuszczu starając się nie rumienić zbyt mocno. Podawać z dodatkiem surówki.

Pasztet jarski
25 dag marchwi, 15 dag pietruszki, 15 dag selera, 2 cebule, 20 dag kapusty włoskiej, 2 łyżki oleju, 25 dag pieczarek, 2 czerstwe bułki, 2 jaja, 6 dag masła lub margaryny, 2 łyżki tartej bułki, łyżeczka vegety, sól, papryka mielona.
Warzywa korzeniowe po oczyszczeniu zetrzeć na tarce z największymi otworami. Cebulę pokroić w kostkę, kapustę poszatkować, pieczarki pokroić w paski. Na patelni rozgrzać olej z odrobiną masła lub margaryny, podsmażyć najpierw same pieczarki, potem dodać resztę warzyw, skropić wodą, dodać Vegetę, paprykę, sól, mieszając ogrzewać warzywa tylko tyle, aby nieco zmiękły, wystudzić. Blachę wysmarować margaryną, wysypać tartą bułką, resztę margaryny utrzeć z surowymi jajkami, dodać namoczoną i odciśniętą czerstwą bułkę, razem utrzeć. Dodać wystudzone warzywa, wymieszać, przyprawić do smaku. Wyłożyć masę do przygotowanego naczynia, wygładzić powierzchnię, posypać tartą bułką. Zapiekać w piekarniku lub w prodiżu do lekkiego zrumienienia powierzchni. Pasztet można podawać na gorąco do ziemniaków lub na zimno rozłożony na kanapki.

Bigos postny z wędzoną makrelą
60 dag kwaszonej kapusty, cebula, 4 łyżki oleju, 25 dag wędzonej makreli, 15 dag pieczarek, łyżka mąki, pieprz, kminek.
Do garnka wlać tyle wody aby pokryła kapustę, gotować z dodatkiem 1/2 łyżeczki nasion kminku. Drobno pokrojoną cebulę i pieczarki podsmażyć na tłuszczu, dodać do kapusty, gdy w połowie zostanie odparowana woda. Rybę oczyścić ze skóry i ości, pokroić lub rozdrobnić widelcem, włożyć do kapusty, gdy sosu będzie niewielka ilość, tylko na dnie naczynia. Stopić łyżkę masła, wymieszać z mąką, zagęścić bigos, zagotować.

Śledzie zapiekane z ziemniakami i grzybami
3-4 solone śledzie, ok. 1 kg ziemniaków (ugotowane w mundurkach, obrane i pokrojone w plastry), kilka suszonych grzybów, 1 średnia cebula, pieprz do smaku i 2 łyżki oleju, pół szklanki śmietany lub jogurtu.
Cebulę pokroić w kostkę i podsmażyć na złoty kolor i dodać do wymoczonych, obranych ze skóry, odfiletowanych i pokrojonych w paski śledzi. Grzyby umyć, ugotować w małej ilości wody, odsączyć i pokroić w paski.
Naczynie wysmarować tłuszczem i układać warstwy ziemniaków, śledzi, grzybów i cebuli. Zalać śmietaną lub jogurtem zmieszanym z wywarem z grzybów. Całość zapiec. Podawać na gorąco z surówką.

Pikantny śledź
3-4 śledzie solone (najlepiej płaty), kilka marynowanych grzybków, ogórek konserwowy, mały majonez, 2 jajka na twardo, pieprz, sól i cukier do smaku.
Połówki śledzi zwinąć w rulony, ułożyć na półmisku i zalać sosem: pokroić w drobną kostkę grzybki, ogórek i jaja. Wymieszać z majonezem, doprawić do smaku solą, pieprzem i cukrem. Gotową potrawę można posypać utartym, żółtym serem (pikantnym) i udekorować natką pietruszki lub szczypiorkiem.

Bożena Radziszewska