Zgodnie z dyrektywą unijną 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r zmienił się sposób znakowania żywności. Zostanie ujednolicony zakres obowiązujących informacji, które powinno zawierać znakowanie żywności. Rozporządzenie dotyczy wszystkich podmiotów działających na rynku i wprowadzających żywność do obrotu na wszystkich etapach łańcucha żywnościowego. Przepisy weszły w życie 13 grudnia 2014 roku, ale obecnie mamy do czynienia z okresem przejściowym. Nowa dyrektywa bezwzględnie obowiązywać będzie od 13 grudnia 2016 r.

Wiedza o tym, jak prawidłowo znakować żywność, jest coraz bardziej potrzebna producentom żywności. Głównymi aktami regulującymi sposób znakowania żywności są ustawy i rozporządzenia zarówno UE jak i krajowe.

Obowiązkowe informacje umieszczone na etykiecie w jednym polu widzenia (Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011):

• Nazwa produktu
• Wykaz składników
• Substancje powodujące alergie lub reakcje nietolerancji
• Zawartość ilościowa składników

Dodatkowo na opakowaniu muszą się znaleźć:
• Masa netto
• Termin przydatności do spożycia/data minimalnej trwałości
• Warunki przechowywania/warunki użycia
• Kraj lub miejsce pochodzenia
• Dane podmiotu działającego na rynku spożywczym
• Wartość odżywcza

Obowiązkowe informacje muszą być łatwo dostępne w odniesieniu do każdego środka spożywczego. Informacje dobrowolne nie mogą być prezentowane ze szkodą dla danych obowiązkowych. W nowym rozporządzeniu wprowadzono definicje wielu pojęć, które wcześniej nie były sprecyzowane, jak np.: „żywność opakowana”, „etykieta”, „etykietowanie”, „czytelność” „główne pole widzenia” czy „wytworzony nanomateriał”.

Wszyscy muszą znakować
Za informacje zamieszczone na etykiecie na opakowaniach żywności odpowiadać będzie podmiot, pod którego nazwą lub firmą wprowadzony jest środek spożywczy. Nowe procedury dotyczą również sprzedawców gotowych kanapek, którzy oferują swoje produkty w firmach. Po zmianie przepisów na opakowaniu musi być dostępna informacja o składzie i wartościach odżywczych zgodna z wytycznymi rozporządzenia.

Oświadczenia żywieniowe i zdrowotne
Przepisy mają uniemożliwić przedsiębiorcom wprowadzanie konsumentów w błąd odnośnie składu, ilości, trwałości, właściwości i działania danego produktu. Zabronione jest sugerowanie, że środek spożywczy ma szczególne właściwości, gdy w rzeczywistości wszystkie podobne środki spożywcze maja takie właściwości. Zabronione jest na przykład przypisywanie danemu środkowi spożywczemu właściwości leczniczych.
Przedsiębiorcy mogą stosować takie nazewnictwo w przypadku gdy znajdują się one w oświadczeniach żywieniowych i zdrowotnych w załączniku do rozporządzenia 1924/2006 jeśli produkt spełnia określone warunki.

Przykład oświadczenia żywieniowego:
Niska zawartość tłuszczu  oświadczenie, że środek spożywczy ma niską zawartość tłuszczu, oraz każde oświadczenie, które może mieć taki sam sens dla konsumenta, może być stosowane tylko wówczas, gdy produkt zawiera nie więcej niż 3 g tłuszczu na 100 g dla produktów stałych lub 1,5 g tłuszczu na 100 ml dla produktów płynnych (1,8 g tłuszczu na 100 ml mleka półtłustego)

Przykład oświadczenia zdrowotnego:
Sterole roślinne  obniżają poziom cholesterolu we krwi. Wysoki poziom cholesterolu jest czynnikiem ryzyka choroby wieńcowej serca  korzystny efekt w przypadku spożywania co najmniej 2 g steroli roślinnych dziennie. Oświadczenia nie można stosować w odniesieniu do żywności przeznaczonej dla dzieci.

Informacja o wartości odżywczej
Nową obowiązkową informacją, którą powinna znaleźć się na etykiecie żywności począwszy od dnia 13 grudnia 2016 r., jest informacja o wartości odżywczej. Obecnie obowiązek podawania tej informacji dotyczy środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego; środków spożywczych, do których dodano witaminy i/lub składniki mineralne; środków spożywczych, w oznakowaniu których podano oświadczenie zdrowotne bądź oświadczenie żywieniowe. W przypadku pozostałej żywności podawanie informacji o wartości odżywczej jest dobrowolne. Rozporządzenie 1169/2011 zmieniło także elementy, które należy wymienić, podając wartość odżywczą produktu spożywczego. Obowiązkowo należy podać: wartość energetyczna, zawartość tłuszczu, kwasów tłuszczowych nasyconych, węglowodanów, cukrów, białka i soli. Bezpośrednio w pobliżu informacji o wartości odżywczej dobrowolnie podajemy  zawartość soli wynika wyłącznie z obecności naturalnie występującego sodu.

Wysokość czcionki
Dzięki wprowadzeniu rozporządzenia 1169/2011 znakowanie żywności powinno być bardziej czytelne i przejrzyste. Wprowadzono wymóg podawania obowiązkowych danych szczegółowych, które znajdują się na opakowaniu lub załączonej do niego etykiecie, czcionką o wysokości co najmniej 1,2 mm. W przypadku opakowań lub pojemników, których największa powierzchnia na pole mniejsze niż 80 cm² –minimalna wysokość musi mieć co najmniej 0,9 mm. Prezentowane informacje muszą być dobrze widoczne, nieusuwalne, nie mogą być ukryte, zasłonięte czy przerywane jakimikolwiek innymi nadrukami bądź ilustracjami.

Kontrola jaj
Po zmianie przepisów będzie istniał obowiązek zgłaszania działalności przez rolników prowadzących zakłady pakowania jaj do Wojewódzkiej Inspekcji Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych (WIJHARS). Ponadto będzie istniał obowiązek informowania zainteresowanych państw członkowskich o fakcie uzyskiwania przez podmiot zwolnienia jaj ze znakowania.

Informacje o alergenach
Obowiązkowe jest także umieszczanie informacji o alergenach na opakowaniach lub pojemnikach, których największa powierzchnia jest mniejsza niż 10 cm², obok nazwy żywności, ilości netto i daty minimalnej trwałości lub terminu przydatności do spożycia. Oznaczenie substancji alergennej nie jest wymagane w przypadku gdy nazwa środka spożywczego wyraźnie odnosi się do substancji alergennej np. „zawiera słód jęczmienny” (w przypadku piwa).
W przypadku produktów, dla których nie jest wymagane podawanie wykazu składników, informacja o składnikach alergennych obejmuje słowo „zawiera”, po którym podawana jest nazwa substancji czy produktu, zgodnie z wykazem podanym w załączniku II do rozporządzenia 1169/2011. W przypadku składnika np. hydrolizatu białka roślinnego zawierającego gluten pszenny oznakowanie może być następujące:
hydrolizat białka roślinnego (z pszenicy)
 hydrolizat białka roślinnego (zawiera pszenicę)
hydrolizat białka roślinnego (zawiera gluten pszenny)

Zgodnie z nowymi przepisami składniki lub substancje pomocnicze stosowane w przetwórstwie, powodujące alergie lub reakcje nietolerancji, muszą być oznaczane w wykazie składników z dokładnym odniesieniem do nazwy substancji lub produktu wymienionego w załączniku II do rozporządzenia 1169/2011. Ich nazwa musi być również podkreślona za pomocą pisma wyraźnie odróżniającego ją od reszty wykazu składników, np. za pomocą czcionki, stylu lub koloru tła.

Kraj lub miejsce pochodzenia
Obowiązek podania kraju pochodzenia dotyczy: wołowiny i produktów z wołowiny, mięsa ze świń, mięsa z owiec, mięsa z kóz, mięsa z drobiu, ryb, oliwy z oliwek, miodu owoców i warzyw. W Rozporządzeniu 1169/2011 rozszerzono listę środków spożywczych w przypadku, których istnieje obowiązek informowania konsumenta o kraju pochodzenia. Informację o kraju lub miejscu pochodzenia należy również podać w przypadku, gdy jej brak mógłby wprowadzać konsumenta w błąd w szczególności, gdy informacje towarzyszące środkowi spożywczemu lub sama etykieta mogłyby sugerować, że dany produkt pochodzi z innego miejsca, np. w odniesieniu do produktów, w nazwie których wskazana jest nazwa kraju lub miejsca, a rzeczywiste źródło ich pochodzenia jest zupełnie inne lub w przypadku, gdy nazwa produktu jest podana w języku obcym.
Wprowadzono także obowiązek podawania kraju lub miejsca pochodzenia składnika podstawowego w sytuacji, gdy podany jest kraj lub miejsce pochodzenia danego produktu i nie jest on taki sam jak kraj lub miejsce pochodzenia podstawowego składnika.
W przyszłości obowiązek wskazywania kraju lub miejsca pochodzenia może zostać rozszerzony na inne rodzaje żywności np. mleko, nieprzetworzone środki spożywcze, składniki, które stanowią więcej niż 50% środka spożywczego.

Bożena Pruszyńska