Czy rolnik może prowadzić handel we własnym gospodarstwie? Co może sprzedać i w jakich ilościach? Czy ta forma sprzedaży jest najkorzystniejsza. Rolnicy mogą sprzedawać wytworzoną przez siebie żywność, bo umożliwia im to wprowadzony od 1 stycznia 2017 r. ─ rolniczy handel detaliczny. Ale czy ta forma sprzedaży jest najkorzystniejsza?

Z punktu widzenia ustawy podatkowej na pewno tak, ponieważ rolnicy są zwolnieni z opodatkowania przychodów do kwoty 40 000 zł. Jednak rolnik powinien wiedzieć o etykietowaniu żywności i spełnieniu standardów prawa żywnościowego na wszystkich etapach łańcucha żywnościowego.

Celem ustawy było ułatwienie rolnikom sprzedaży produktów, które pochodzą z ich gospodarstw oraz stworzenie lepszych możliwości rozwoju produkcji i sprzedaży konsumentom finalnym żywności wyprodukowanej w całości lub w części z własnej uprawy, chowu lub hodowli poprzez uregulowanie kwestii prowadzenia rolniczego handlu detalicznego z punktu widzenia bezpieczeństwa żywności i spraw podatkowych.

W ramach rolniczego handlu detalicznego można sprzedawać surowce pochodzenia roślinnego (zboża, warzywa, owoce, zioła), zwierzęcego (surowe mleko, śmietanę, jaja, miód) jak również przetworzoną żywność, np.: oleje, chleby, dżemy, soki, przetwory z owoców, warzyw, grzybów, zboża.

Możliwa jest również sprzedaż i przygotowane posiłków takich jak: pierogi, kopytka, kluski śląskie, knedle z owocami, placki ziemniaczane i inne.

Rolniczy handel detaliczny dopuszcza również produkcję i przetwarzanie żywności pochodzenia zwierzęcego, a więc, np. rozbiór, krojenie i mielenie mięsa, a także produkcja produktów mięsnych, mlecznych, rybnych, jajecznych. Wszystkie produkty mają jednak limity dopuszczalnej sprzedaży określone w rozporządzeniu, na przykład rolnik może sprzedać rocznie 1000 l oleju, 1400 kg produktów mięsnych.

Zasady prowadzenia

W rolniczym handlu detalicznym możliwa jest sprzedaż żywności w ramach limitów, które zostały określone w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 16 grudnia 2016 r. w sprawie maksymalnej ilości żywności zbywanej w ramach rolniczego handlu detalicznego oraz zakresu i sposobu jej dokumentowania – Dz. U. poz. 2159;
Maksymalna ilość żywności zbywana rocznie w ramach rolniczego handlu detalicznego jest określona dla:

1. surowców pochodzenia niezwierzęcego – w załączniku nr 1 do rozporządzenia;
2. żywności pochodzenia niezwierzęcego innej niż surowce oraz żywności zawierającej jednocześnie środki spożywcze
3. pochodzenia niezwierzęcego i produkty pochodzenia zwierzęcego – w załączniku nr 2 do rozporządzenia;
4. surowców pochodzenia zwierzęcego – w załączniku nr 3 do rozporządzenia;
5. produktów pochodzenia zwierzęcego innych niż surowce – w załączniku nr 4 do rozporządzenia.

Gdzie można sprzedawać

Sprzedaż żywności wyprodukowanej we własnym gospodarstwie może odbywać się w miejscu jej wytworzenia, na wystawach, festynach, targach, placach handlowych, kiermaszach, z urządzeń ruchomych i tymczasowych.

 Sprzedaż kierowana jest do:

• konsumenta finalnego, o którym mowa w art. 3 ust. 18 rozporządzenia nr 178/2002, lub
• do zakładów prowadzących handel detaliczny z przeznaczeniem dla konsumenta finalnego (sklepy, stołówki, restauracje itp.)

Przy prowadzeniu produkcji i zbywaniu żywności w ramach działalności rolniczy handel detaliczny należy spełnić przede wszystkim wymagania rozporządzenia (WE) nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny środków spożywczych. Przy prowadzeniu rolniczego handlu detalicznego nie jest potrzebny projekt technologiczny zakładu.

Przepisy te przewidują, że w przypadku, gdy produkcja prowadzona jest przy wykorzystaniu pomieszczeń używanych głównie jako prywatne domy mieszkalne (np. przy wykorzystaniu sprzętu i urządzeń gospodarstwa domowego w kuchni domowej), obowiązują wymogi określone w jego załączniku II w rozdziale III (uproszczone wymagania higieniczne). Natomiast przygotowując żywność w kuchniach letnich rolnik powinien spełniać wymogi w pełnym zakresie określone w załączniku II w rozdziale II tego rozporządzenia 852/2004.

Za informacje zamieszczone na etykiecie na opakowaniach żywności odpowiadać będzie podmiot, pod którego nazwą lub firmą wprowadzony jest środek spożywczy. Podstawowe etykietowanie żywności dotyczy również przy rolniczym handlu detalicznym. Tak wiec na etykiecie powinno znaleźć się:

• nazwa produktu
• skład
• nazwa i adres producenta
• zawartość netto
• wykaz substancji powodujących alergie lub reakcje nietolerancji
• dobrowolna informacja np. wartości odżywczej(załącznik XV rozporządzenia 1069/2011

Nakaz oznakowania miejsca sprzedaży

W miejscu sprzedaży żywności w ramach rolniczego handlu detalicznego należy w sposób czytelny i widoczny dla konsumenta umieścić.

1. Napis „Rolniczy handel detaliczny”
2. Dane obejmujące

• imię i nazwisko albo nazwę i siedzibę podmiotu prowadzącego rolniczy handel detaliczny
• adres miejsca prowadzenia produkcji tej żywności, miejsce wytwarzania żywności.
• weterynaryjny numer identyfikacyjny podmiotu prowadzącego rolniczy handel detaliczny.

Nadzór kontrolny

Kontrola nad bezpieczeństwem żywności powierzona jest trzem inspekcjom w zależności od pochodzenia i wytwarzania produktów.

1. Inspekcja Weterynaryjna jest organem odpowiedzialnym za nadzór nad bezpieczeństwem produktów pochodzenia zwierzęcego i żywności zwierającej środki spożywcze pochodzenia niezwierzęcego oraz produkty pochodzenia zwierzęcego (żywności złożonej), produkowanej w ramach rolniczego handlu detalicznego.
2. Produkty niezwierzęce pozostają pod kontrolą Inspekcji Sanitarnej czyli nadzór ma Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny
3. Kontrolą jakości i oznakowaniem produktów zajmuje się Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych. Produkty objęte rolniczym handlem detalicznym można oznaczać terminem „produkt polski”.

Rolnik chcąc legalnie sprzedawać swoje produkty powinien dokonać rejestracji rolniczego handlu detalicznego we właściwej powiatowej komórce kontrolującej poprzez złożenie wniosku o wpis zakładu do rejestru zakładów. Rolnicy zainteresowani sprzedażą detaliczną zobowiązani są do urzędowej rejestracji ze względu na rodzaj żywności, na 30 dni przed dniem rozpoczęcia planowanej działalności do PIW i 14 dni przed dniem rozpoczęcia planowanej działalności do PIS. Natomiast  IJHARS nie wymaga rejestracji, ponieważ korzysta z informacji Inspekcji Sanitarnej i Inspekcji Weterynaryjnej.

Hodowca trzody chlewnej zgodnie z obowiązującymi przepisami nie może dokonywać uboju zwierząt w gospodarstwie rolnym. Ubój może być dokonywany wyłącznie w zatwierdzonych rzeźniach.

Kwestie podatkowe

W ramach rolniczego handlu detalicznego rolnicy są zwolnieni z opodatkowania przychodów do kwoty 40 tys. Rocznie. Zwolnienia z PIT do kwoty 40 tys. zł rocznie obejmuje rolników, którzy sprzedają przetworzone produkty roślinne i zwierzęce w ilościach dozwolonych w ramach rolniczego handlu detalicznego. Oświadczenie o wyborze ryczałtu rolnik może założyć na dany rok podatkowy nie później niż do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym uzyskał przychody ze sprzedaży przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych, albo do końca roku podatkowego, jeśli pierwszy taki przychód uzyskał w grudniu roku podatkowego. Zeznanie do Urzędu Skarbowego wg ustalonego wzoru o rocznej wysokości uzyskanego przychodu, składa się w terminie do dnia 31 stycznia następnego roku. W zeznaniu wykorzystane są kwoty odliczeń od należnego ryczałtu.

Ważne:

1. Ryczałt wynosi 2% ewidencjonowanych przychodów i obowiązuje przy przychodach przekraczających 40 000 zł i nie więcej niż równowartość w złotych 150 tys. euro.
2. Odnotowywanie przychodu narastająco pozwoli zauważyć w którym momencie przekraczamy kwotę 40 tys. zł i zaczynamy podlegać obowiązkowi podatkowemu.
3. Ewidencje można sporządzać w wersji elektronicznej lub papierowej.
4. W związku ze sprzedażą w ramach rolniczego handlu detalicznego podatnicy powinni swoje dzienne przychody ewidencjonować w dniu sprzedaży.
5. Powinna ona zawierać co najmniej następujące informacje:

• numer kolejnego wpisu,
• datę uzyskania przychodu,
• kwotę przychodu,
• przychód narastająco od początku roku oraz
• ilość i rodzaj przetworzonych produktów.

6. Podatnicy są zobowiązani prowadzić za każdy rok odrębną ewidencję sprzedaży produktów. Rolnik sprzedając na targowisku lub w domu swoje produkty powinien mieć przy sobie ewidencję sprzedaży.

Pracujemy sami

Pracujemy sami przy pomocy domowników.

Przetwarzanie produktów roślinnych i zwierzęcych oraz ich sprzedaż nie może się odbywać przy zatrudnianiu osób na podstawie umowy o pracę, umów zlecenia, umów o dzieło oraz innych umów o podobnym charakterze (z wyłączeniem uboju zwierząt, rozbioru, podziału i klasyfikacji mięsa, przemiału zbóż, wytłoczenia oleju i soku).

Podstawy prawne i dokumenty do zapoznania

• Ustawa z dnia 16 listopada 2016 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia sprzedaży żywności przez rolników, Dz.U. poz. 1961
• Rozporządzenie MRiRW z 16 grudnia 2016 r. w sprawie maksymalnej ilości żywności zbywanej w ramach rolniczego handlu detalicznego oraz zakresu i sposobu jej dokumentowania, Dz.U. poz. 2159
• Rozporządzenie MRiRW z 23 grudnia 2014 r. w sprawie znakowania poszczególnych rodzajów środków spożywczych, Dz.U. z 2015 poz. 29
• Wytyczne Dobrej Praktyki Higienicznej i Produkcyjnej przy produkcji żywności niezwierzęcego pochodzenia w warunkach domowych z wykorzystaniem surowców roślinnych z własnych upraw
• Przykładowy wzór wniosku do rejestracji RHD w inspekcji weterynaryjnej: https://www.wetgiw.gov.pl/handel-eksport-import/rolniczy-handel-detaliczny

Bożena Pruszyńska

Aktualizowano: 27 kwietnia 2021r. Beata Puławska