W chowie masowym produkcja tuczników powinna odbywać się w oparciu o krzyżowanie towarowe (użytkowe). Krzyżowanie to w praktyce prowadzone jest dość często w sposób nieprawidłowy. Mniej uwag jest w stosunku do używanych knurów, czyli komponentów należących do linii ojcowskich, ponieważ najczęściej pochodzą z hodowli zarodowych i należą do polecanych do stosowania ras. Natomiast bardzo dużo zastrzeżeń budzi materiał żeński, a więc komponent linii matczynych. Loszki są dość często niewiadomego pochodzenia lub są mieszańcami ras nie zalecanych do krzyżowania.
Krzyżowanie towarowe jest najlepszą formą racjonalnego użytkowania czystych ras świń pod warunkiem, że jest przemyślane, bowiem kojarzenia przypadkowe dają bardzo mierne wyniki hodowlane i niestety ekonomiczne.

Krzyżowanie dwurasowe proste

Locha rasy		Knur rasy
wielkiej białej polskiej	X	polskiej białej zwisłouchej
lub		lub
polskiej białej zwisłouchej		wielkiej białej polskiej
		duroc
		hampshire
		pietrain
		belgijska zwisłoucha
		linia 990

W wyniku takiego krzyżowania należy oczekiwać efektu heterozji mieszańca, który przejawia się w:
– lepszym wykorzystaniu paszy o około 4%,
– korzystniejszych przyrostach dziennych o 6%;
– lepszej zdrowotności o 5%.

Pewną odmianą krzyżowania dwurasowego jest:

Krzyżowanie dwurasowe wsteczne
– polegające na tym, że lochę – mieszańca ras białych kojarzy się z knurem rasy matki.

Locha mieszaniec	X	Knur czystej rasy
(wbp x pbz)		wbp
	lub
Locha mieszaniec	X	Knur czystej rasy
(pbz x wbp)		pbz

Efekt heterozji uzyskiwany na tej drodze jest jednak znacznie mniejszy niż w innych systemach krzyżowania.
Loch mieszańców nie należy kryć knurem rasy ojca, można natomiast kryć knurem rasy matki.

Krzyżowanie trzyrasowe proste

Wariant I

Locha		Knur rasy
mieszaniec dwurasowy	X	duroc
(wbp x pbz)		hampshire
lub		pietrain
(pbz x wbp)		belgijska zwisłoucha
		linia 990

W wyniku takiego krzyżowania należy oczekiwać efektu heterozji mieszańca oraz efektu heterozji matki, które przejawiają się w:
– lepszym wykorzystaniu paszy o około 4%,
– korzystniejszych przyrostach dziennych o 6%,
– lepszej zdrowotności o 5%,
– większej liczbie odchowanych prosiąt o 6%.

Wariant II

Locha rasy		Knur mieszaniec dwurasowy
wbp	X	du x pi
lub		belgijska zwisłoucha x pi
pbz		ha x pi

Uwaga! Przy oznaczaniu kojarzeń przy mieszańcach przyjęto zasadę, że na pierwszym miejscu jest rasa matki, a na drugim ojca, np. du x pi oznacza, że mieszaniec jest po losze duroc i ojcu pietrain.

Jeżeli rolnik będzie chciał poprawić użytkowość rozpłodową i rzeźną proponuję wariant I tego krzyżowania.
Jeżeli rolnikowi będzie bardziej zależało na podniesieniu wydajności rzeźnej, może przyjąć wariant II. W wariancie II nie można oczekiwać efektu heterozji matki, natomiast należy oczekiwać heterozji ojca, a w jej efekcie wzrostu liczby odchowanych prosiąt o 3%.

Krzyżowanie czterorasowe

Locha		Knur rasy
mieszaniec dwurasowy	X	mieszaniec dwurasowy
(wbp x pbz)		du x pi
lub		ha x pi
(pbz x wbp)		bz x pi
		du x bz

W wyniku takiego krzyżowania oczekuje się efektu heterozji mieszańca, efektu heterozji matki, efektu heterozji ojca, które przejawiają się w wartościach podanych w przykładach powyższych.
W krzyżowaniu towarowym realizowane są również efekty nie wynikające z heterozji (wybujałości), a z zsumującego się działania genów tzw. efekt nieliniowy i efekt pozycyjny.
Mięsność tuczników nie poprawia się przez heterozję, mięsność jak większość cech tucznych i rzeźnych jest średnią matki i ojca.

mgr inż. Irena Mancewicz – Rabiega