Jakość bazy pożytkowej jest jednym z podstawowych czynników decydujących o wielkości produkcji pasiek. Na bazę pokarmową pszczół składają się wszystkie rośliny miododajne występujące na określonym obszarze, a więc rośliny lasów, łąk, pól uprawnych oraz osiedli wiejskich i miejskich z ogrodami, przydrożami.

Rośliny miododajne są to te rośliny, które dostarczają pszczołom oraz innym owadom nektaru, pyłku lub spadzi.

W miarę postępu w rolnictwie (chemizacja itp.) baza pokarmowa pszczół ulega ciągłemu pogarszaniu, dlatego pszczelarze powinni dążyć do poprawy pożytków pszczelich.

Można to osiągnąć zagospodarowując wolne skrawki gruntów miododajnymi drzewami, krzewami oraz bylinami. Nadają się do tego rośliny wysoce miododajne, łatwe do rozmnażania, nie wymagajace specjalnych zabiegów pielęgnacyjnych. Należą do nich:
• rośliny jednoroczne: facelia błękitna, gorczyca biała, nostrzyk biały jednoroczny, kolendra siewna, pszczelnik mołdawski, niecierpek Roylego;
• dwuletnie: nostrzyk biały, nostrzyk żółty, żmijowiec pospolity, rezeda żółtawa, przegorzan kulistogłówkowy, dzwonek wielkokwiatowy, ostrzeń pospolity, dzięgiel lekarski;
• byliny: trojeść amerykańska, przegorzan węgierski, kocimiętka naga i cytrynowa, lebiodka pospolita, szałwia okółkowa, mięta nadwodna, kłosowiec fenkułowy, jasnota biała, serdecznik kosmaty, szanta pospolita, farbownik lekarski, mikołajek płaskolistny, ślazówka turyngska, nawłoć późna, rozchodnik okazały;
• krzewy: mieszańce wierzby iwy, irga błyszcząca, irga lśniąca, irga czarna, klon Ginnala, klon tatarski, kruszyna pospolita suchodrzew Maacka, parczelina trójlistna, koluetka południowa, oliwnik wąskolistny;
• drzewa: lipa, klon zwyczajny, klon jawor, robinia akacjowa, czeremcha amerykańska, korkowiec amurski, katalpa żółtokwiatowa, ewodia aksamitna oraz mieszańce wierzby iwy. Bardzo ważną grupę stanowią drzewa i krzewy owocowe – jabłoń, grusza, śliwa, wiśnia, czereśnia, agrest, malina, porzeczka, pigwa itp.

Wydajność miodową roślin można odczytać z tabel, które publikowane są w literaturze pszczelarskiej. Wielkość ta podawana jest zwykle w kg/ha. Trzeba jednak umieć odpowiednio ją interpretować. Jeżeli na przykład dla rzepaku podawana jest wydajność 100 kg/ha, nie znaczy to wcale, że taką ilość miodu z tej powierzchni pszczoły są w stanie zebrać. Ilość miodu wytworzonego przez pszczoły jest na ogół kilkakrotnie mniejsza niż podana wydajność miodowa roślin, a czasami równa zeru. Przyjmuje się, że pszczoły wykorzystują jedynie około 65% zasobów surowca miodowego (nektaru). Uwarunkowane jest to wieloma czynnikami. Część nektaru z kwitnących roślin pobierają też inne owady, część ulega wypłukaniu przez deszcze lub wysuszeniu (słońce, wiatr) pewien procent nektaru pszczoły wykorzystują na własne potrzeby życiowe.

Poza tym pszczoły mają swój optymalny promień lotu na pożytek i w związku z tym należy mieć na uwadze odpowiednią odległość pasieki od kwitnących roślin.

Za maksimum przyjmuje się promień lotu o długości 2 kilometrów. Jest to – górna granica opłacalności odległości lotu. W pewnym stopniu obrazuje nam te zależności tabela.

Starajmy się zatem wzbogacać pożytki siejąc lub sadząc rośliny miododajne w pobliżu pasiek. Pszczelarze nie powinni liczyć tylko na przypadkowe źródła pożytków, dotyczy to zwłaszcza dużych pasiek towarowych, które musimy przewozić nieraz na duże odległości w poszukiwaniu kwitnących plantacji, co pociąga za sobą dodatkowe koszty.

Antoni Zaleski