Okres zimowli pszczół trwa od ostatniego oblotu jesiennego do pierwszego wiosennego. W naszych warunkach klimatycznych jest to około 5 miesięcy, począwszy od listopada do marca włącznie.

W tym okresie aktywność życiowa pszczół ulega znacznemu ograniczeniu, dlatego też nie są one w stanie skutecznie przeciwstawiać się wszelkim niekorzystnym wpływom zewnętrznym. Niezbędna jest opieka pszczelarza.

W czasie zimowli pszczoły pozostają w ulu tworząc tzw. kłąb zimowy w kształcie lekko spłaszczonej kuli. Jego wielkość zależy od siły rodziny pszczelej.

Zewnętrzną warstwę kłębu stanowi otoczka, której grubość wynosi około 2-5 cm. Tworzą ją stłoczone pszczoły, ciasno trzymające się jedna drugiej i tylko nieznacznie zmieniające położenie względem siebie.

W środkowej części kłębu pszczoły są ułożone luźniej. Zadaniem otoczki jest izolowanie przed zbyt szybkim ulatnianiem się ciepła, które wydzielają pszczoły w części centralnej. Ciepło wytwarzane jest kosztem zużytego pokarmu. Dlatego ważny jest tu ul, szczególnie jego izolacja termiczna. Im ul ma słabszą izolację, tym większe jest zużycie pokarmu w czasie zimy.

Istotnym zagrożeniem dla pszczół może być nieodpowiednia wentylacja lub zupełny jej brak, co powoduje w efekcie zawilgocenie ula.

Pszczoły oddychając wydzielają duże ilości pary wodnej, która w przypadku niedostatecznej wentylacji skrapla się na ścianach wewnątrz ula. Nasiąknięty ul traci swoje właściwości termiczne ponieważ woda jest dobrym przewodnikiem ciepła.

Przy dużej wilgotności wewnątrz ula niezasklepiony miód chłonie wodę i rozrzedza się co prowadzi do jego fermentacji. Może być ona przyczyną biegunki u pszczół. Aby zapewnić prawidłową wentylację należy pamiętać o pozostawieniu odpowiedniej wielkości otworu wylotowego (1 cm2 na każdą ramkę pozostawioną na zimę w gnieździe). Natomiast maty ocieplające gniazdo pszczół nie powinny sięgać do dennicy ula. Odległość między dolną krawędzią maty, a dennicą powinna wynosić około 1-2 cm. Utworzona w ten sposób szpara zapewni swobodny przepływ powietrza.

Duży wpływ na zimujące pszczoły ma też zachowanie spokoju w pobliżu pasieki. Niepokój u pszczół w zimie może wywołać hałas w pobliżu uli powodowany przez człowieka i zwierzęta domowe lub dzikie.

Do zwierząt domowych mogących niepokoić pszczoły należą kury, indyki, perliczki, które wchodzą na daszki uli. Dlatego ważne jest ogrodzenie pasieki. Do dzikich zwierząt zaliczamy ptaki, a wśród nich najczęściej spotyka się w pasiekach dzięcioły i sikorki. Ze zwierząt większych mogą zagrażać kuny i niedźwiedzie. Zagrożenie to jest raczej sporadyczne i regionalne, zależnie od występowania tych zwierząt.

Nie należy lekceważyć zabezpieczenia uli przed drobniejszymi gryzoniami jak myszy, nornice, zębiełki – ryjówki, gdyż mogą one wyrządzać dość duże szkody. Ochrona przed gryzoniami polega na właściwym zabezpieczeniu uli (dobry stan techniczny, szczelne). Poza tym należy stosować wkładki wylotowe o wysokości nie większej niż 7 mm co uniemożliwia wtargnięcie gryzonia do środka ula.

W okresie zimowli zagrażają pasiekom opady atmosferyczne i wiatry. Od wiatrów chronimy ule poprzez odpowiednie usytuowanie pasieki, wykorzystanie naturalnych osłon z budynków, szpalerów żywopłotów oraz odsłon z parkanów i płotów drewnianych. Szczególnie niebezpieczne są przeciągi i miejsca, w których często wieją wiatry.

Zabezpieczenie uli przed opadami atmosferycznymi polega na sprawdzeniu szczelności pokrycia daszków. W razie potrzeby należy przeprowadzić przed zimą remont lub konserwację. Przemakanie nieszczelnych daszków powoduje zawilgocenie ula i źle wpływa na zimowanie pszczół oraz jest przyczyną większej ich śmiertelności. Podczas obecnej zimy, która jest nietypowa, mogą też wystąpić pewne zagrożenia dla zimujących pszczół (np. czerwienie matek). W tej chwili jest jeszcze za wcześnie na wnioski.

Antoni Zaleski