W ostatnim czasie konsumenci zaczęli zwracać uwagę na jakość dostępnych produktów spożywczych, analizując etykiety, na których są szczegółowo opisane składniki w nich zawarte. Uogólniając jest przeświadczenie, że jesteś tym co zjesz, a chcąc być zdrowi musimy w naszej diecie stosować pokarmy dobrej jakości, najlepiej potwierdzoną badaniami. W bardzo prosty sposób tę zależność można przełożyć na żywienie zwierząt. Mianowicie pasze, które serwujemy naszym gospodarskim podopiecznym w znacznym stopniu wpływają na ich zdolności i możliwości produkcyjne, odporność organizmu, funkcjonowanie układu pokarmowego, rozrodczego. Chcąc uzyskać zdrowe cielę, dobrze rokującą jałówkę, wysokoprodukcyjną krowę, zdrową mamkę, wysokie przyrosty opasów należy zadbać o jakość skarmianej paszy.

Racjonalne wykorzystanie pasz objętościowych zależy od ich jakości i wartości pokarmowej, które są uzależnione od materiału paszowego, technologii produkcji i dodatków biologicznych, chemicznych. Określenie faktycznych wartości parametrów skarmianych pasz pozwoli na zaspokojenie wymagań pokarmowych zwierząt, adekwatnie do ich potrzeb bytowych i produkcyjnych.

Ocena chemiczna jakości kiszonek

            Jakość kiszonek obejmuje określenie składu chemicznego paszy. W zależności od stosowanej metody uzyskujemy różne parametry chemiczne. Najczęściej określane są: ADF, białko ogólne, NDF, pH, popiół surowy, skrobia, sucha masa, tłuszcz surowy, włókno surowe. Informacje te pozwalają na określenie jakości paszy i ułożenie zbilansowanej dawki pokarmowej.

            Optymalna zawartość suchej masy w najczęściej stosowanych kiszonkach z:

–        kukurydzy 33%-35% (w zależności od dojrzałości ziarna)

–        mieszanki zbożowo-strączkowej 25-30% (mleczno-woskowa dojrzałość ziarna)

–        lucerna w czystym siewie lub w mieszance z trawami 30-40% (dwufazowy zbiór).

            Po otrzymaniu wyników badań laboratoryjnych często trudno odnieść się do parametrów (tab. 1), czy są one zbliżone do ideału. Parametrem określanym w kiszonce z kukurydzy jest ADF. Jego wartość informuje o strawności paszy. O możliwościach pobraniu paszy przez zwierzęta świadczyć może zawartość NDF, która nie powinna przekraczać 39%. Na intensywność procesów fermentacyjnych przebiegających w kiszonce wskazuje kwasowość kiszonki (pH). Stopień intensywności tych procesów zależy m.in. od zawartości s.m. i zawartości cukrów. Kwasowość kiszonki z kukurydzy o zawartości s.m. 30-35% kształtuje się na poziomie 4,0-4,2, im wyższa zawartość s.m. tym pH wzrasta.

            Do oceny jakości kiszonek używany jest procentowy udział kwasów mlekowego, octowego i masłowego w sumie kwasów. Jeśli w kiszonce jest znaczny udział kwasu masłowego, niska zawartość kwasu mlekowego a do tego pH>5,2, to intensywnie zachodzą procesy gnilne. Taka kiszonka ze względu na niestabilność odznacza się niską jakością.

Tabela 1. Wskaźniki jakości wybranych rodzajów kiszonek zawartości w s.m.

Jakość mikrobiologiczna pasz

            Proces zakiszania materiału roślinnego jest inicjowany przez mikroflorę naturalnie bytującą na roślinach. Ta epifityczna mikroflora ukierunkowuje procesy fermentacyjne i przyczynia się do tworzenia określonych ilości kwasów organicznych oraz innych produktów fermentacji, a więc wpływa na jakość paszy. Mikroflora kiszonek jest odzwierciedleniem mikroflory gleby, z której były pozyskane rośliny. Na roślinach przeznaczonych do zakiszania występują bakterie tlenowe, bakterie beztlenowe i grzyby, które mają bezpośredni wpływ na jakość sporządzonej kiszonki. Na jakość kiszonki znaczący wpływ mają drożdże. Są to drobnoustroje tlenowe, namnażające się jako pierwsze w przypadku dostania się tlenu do kiszonki (rozszczelnienie silosu, wybieranie kiszonki). Namnażanie się drożdży w warunkach tlenowy z wykorzystaniem kwasu mlekowego, podnosi pH i umożliwia namnażanie się innych drobnoustrojów tlenowych, co w konsekwencji prowadzi do psucia się kiszonki. Szczególna uwagę należy zwrócić też na pleśnie. W kiszonce pojawiają się w znacznych ilościach, gdy ta ulegnie znaczącemu zepsuciu przez drożdże i inne bakterie tlenowe. Zauważenie pleśni na kiszonce wskazuje na jej bardzo złą jakość i wysokie prawdopodobieństwo skażenia mikotoksynami. Mikotoksynami najczęściej występującymi w kiszonce z kukurydzy są DON (deoksyniwalenol) i ZEA (zearalenon), a ta kiszonka jest ich głównym źródłem dla zwierząt. Ze względu na naruszanie szczelności beztlenowej przez ptaki, gryzonie, koty wysokie stężenie mikotoksyn fuzaryjnych obserwuje się w zewnętrznych partiach kiszonki. Najważniejszą toksyną pod względem toksyczności i wysokiego wskaźnika przenoszenia z paszy do mleka jest występująca w kukurydzy aflatoksyna B1. Wierzchnie warstwy kiszonek są szczególnie narażone na procesy psucia tlenowego, dlatego aby zadbać o jakość paszy, zdrowie zwierząt i pośrednio o jakość produkowanych surowców zwierzęcych należy dołożyć wszelkich starań w procesie sporządzania paszy.

            Warunkiem zdrowia zwierząt i dobrych wyników hodowlanych jest stosowanie wysokiej jakości pasz w żywieniu. Jednocześnie zagwarantuje nam to, że dostarczymy na rynek surowiec dobrej jakości, czyli taki jakiego poszukuje dzisiejszy konsument.

mgr inż. Oliwia Pawłowska