Dobrze urządzone i odpowiednio użytkowane obory wolnostanowiskowe najlepiej zaspokajają potrzeby dobrostanu bydła mlecznego. W systemie tym krowy utrzymywane są w grupach, mogą się swobodnie poruszać i zaspokajać potrzeby stadne. Pomieszczenie, w którym przebywają zwierzęta zazwyczaj podzielone jest na obszar wypoczynkowy i paszowy a najbardziej pracochłonny dój odbywa się w hali udojowej w sposób wygodny dla dojarza i przyjazny dla krów.

Obszar wypoczynkowy – podzielony jest na indywidualne boksy legowiskowe. Krowy mają bardzo silną potrzebą leżenia (czas leżenia w ciągu doby wynosi 10-14 godzin i jest podzielony na kilka okresów wypoczynku). Legowisko powinno być suche, miękkie i ciepłe o wymiarach dostosowanych do wielkości zwierzęcia. Na niewygodnych legowiskach czas leżenia jest znacznie krótszy.

Wszystkim krowom należy zapewnić możliwość kładzenia się w dowolnym momencie z wyjątkiem doju. Zalecany spadek w boksach wynosi 4%, a przegrody między boksami muszą kończyć się w  odległości, co najmniej 30 cm od tylnego progu boksu, co zapobiega urazom u korzystających z korytarza za boksami. Wysokość progu tylnego boksu powinna wynosić 20-25 cm od poziomu korytarza gnojowego. Na końcu każdego rzędu boksów zaleca się umieszczenie pełnej przegrody chroniącej krowy przed przeciągiem i rozchlapywanym nawozem.

Obszar paszowy – pasza podawana jest na korytarz paszowy podwyższony o 15-20 cm w stosunku do poziomu korytarza karmowo-komunikacyjnego, na którym krowy stoją pobierając paszę. Korytarze oddziela drabina paszowa, która powinna zapewniać wygodny dostęp zwierzętom do pasz. Przy stałym dostępie do pasz wszystkich krów i żywieniu do woli najprostszym rozwiązaniem jest umieszczenie pojedynczej poręczy karkowej przesuniętej górą w kierunku korytarza paszowego o regulowanej wysokości w zakresie 1,10-1,30 m. Oddzielający murek powinien mieć wysokość od strony krów 0,44-0,55 m.

Komiboksy (są montowane w oborach, kombiboksowych bezpośrednio przy korytarzu paszowym) – pełnią podwójną funkcję obszaru paszowego i wypoczynkowego. Krowy w kombiboksach stoją i pobierają paszę oraz leżą (podobnie jak w oborze na uwięzi). Stanowiska podzielone są przegrodami w celu ochrony zwierząt i zapewnienia potrzeby dystansu indywidualnego.
Przesmyki (odstęp w wygrodzeniu, przez który nie przejdzie zwierzę) – zapewniają wygodne przechodzenie osobom obsługującym. Zaleca się umieszczenie przesmyków (o szerokości 40 cm) przy początku lub końcu stanowisk paszowych oraz pomiędzy grupami. Przy przesmykach prowadzących bezpośrednio do korytarza paszowego dobrze jest zamontować kran z wężem do mycia obuwia.

Pojenie – w systemie wolnostanowiskowym zaleca się poidła komorowe. Na każdą grupę krów powinno przypadać dwa poidła o pojemności każdego 200-300 litrów. W oborach zimnych i kurtynowych muszą być poidła niezamarzające. Poidła najlepiej jest instalować na skrzyżowaniu korytarzy. Wokół poidła należy zapewnić swobodną przestrzeń, by krowy mogły wymijać sztuki korzystające z poideł. W celu uniemożliwienia zanieczyszczenia wody odchodami poidła należy umieszczać na podeście (krowa nie wejdzie na podwyższenie tylnymi nogami) lub zamocowanie specjalnej poręczy dystansowej. Krowa pijąc przyjmuje naturalną pozycję, jeśli powierzchnia wody znajduje się na wysokości 0,70-0,80 m od posadzki (podestu).

Wszystkim zwierzętom należy zapewnić odpowiedni dostęp do wody pitnej. Sprzęt stosowany do żywienia i pojenia musi być skonstruowany i umieszczony w taki sposób, by minimalizować ryzyko zanieczyszczenia paszy i wody oraz niekorzystne skutki walki zwierząt o dostęp do karmideł i poideł (Dyrektywa, Rady 98/58/EEC).

Korytarze – wykorzystywane są jako ciągi komunikacyjne i teren do poruszania się krów. Na korytarzach w zależności od systemu utrzymania może być posadzka pełna lub podłoga szczelinowa. Posadzka korytarzy nie może być śliska, a powierzchnia obszaru spacerowego powinna wynosić około 4 m2 na krowę. Mała przestrzeń powoduję agresję u zwierząt. Oczyszczanie korytarzy zapewnia dostateczną czystość i suchość racic. Posadzki wilgotne powodują rozmiękczenie racic i naraża je na infekcję zarazków powodujących schorzenia.

Poczekalnia – miejsce, gdzie krowy czekają na dój. Zalecana powierzchnia na 1 krowę powinna wynosić, co najmniej 1,50 m2. W poczekalni krowy nie powinny pozostawać dłużej niż przez godzinę, bo zmniejsza się komfort i produkcja mleka. W dużych stadach, gdzie krowy podzielone są na grupy, wymiary poczekalni podyktowane są liczebnością zwierząt w grupie. Przejście z poczekalni na stanowiska udojowe powinno być całkowicie otwarte. Wtedy krowy widzą, co się dzieje w dojarni i stoją spokojnie w poczekalni.

Kojec selekcyjny i zabiegowy – służy do unasienniania, zabiegów leczniczych itp. Krowy można oddzielać od grupy ręcznie lub automatycznie (elektroniczny system zarządzania stadem przy powrocie krów z hali udojowej). W pomieszczeniu tym powinna być drabina zatrzaskowa z możliwością, pobierania paszy i pojenia oraz tymczasowego unieruchomienia krów do wykonania zabiegów.

Bydło wymaga dobrze wentylowanych obór

Temperatura – najlepsza temperatura dla krów mlecznych -7 do 18oC a najwięcej mleka uzyskuje się przy temp 4-16°C i wilgotności 60-70%. Przy wzroście wilgotności i temperatury pow. 25°C zmniejsza się pobieranie pasz, pogarsza się rozród i spada produkcja mleka nawet od 3 do 10 kg dziennie (wg badań amerykańskich). Przy upale 30°C krowa wydala z potem ok. 30 l wody. Trudności ze znoszeniem niskich temperatur występują u zwierząt trzymanych na uwięzi i chorych.

Gazy szkodliwe – dwutlenek węgla, amoniak, siarkowodór. Stężenia dopuszczalne wynoszą: dwutlenku węgla do 3 000 ppm, amoniaku do 20 ppm, siarkowodóru do 0,5 ppm. Zapylenie powietrza powinno być jak najmniejsze.

Oświetlenie naturalne jest najtańsze najefektywniejszy jest świetlik kalenicowy, którego powierzchnia całkowita powinna wynosić 3-5% powierzchni podłogi. Powierzchnia okien powinna natomiast wynosić 5-10% powierzchni podłogi.

Dostęp do światła dziennego jest bardzo ważnym elementem dobrostanu zwierząt. Promienie ultrafioletowe mają korzystny wpływ na metabolizm i odporność bydła. Nadmiar słońca i wysokie temperatury w czasie upałów są szkodliwe i mogą powodować stres termiczny.

W miesiącach zimowych zaleca się stosowanie oświetlenia nocnego przez około 8 godzin, przy czym długość sztucznego dnia powinna wynosić 16 godzin. Ma to korzystny wpływ na rozród i produkcję mleka.

Hałas graniczne wartości hałasu wytrzymywane przez bydło nie są znane. Stwierdzono, że nagły i niespodziewany hałas powoduje spadek produkcji mleka i niekorzystnie wpływają na zwierzęta.

Stanisław Nowowiejski