Pamiętamy jeszcze skutki suszy wiosennej w roku 2000. Zmusiła ona wielu rolników do uprawy poplonów ścierniskowych z powodów niedostatków pasz objętościowych. Rezultaty wówczas osiągnięte zachęciły wielu rolników do uprawy poplonów również w latach następnych i w ten sposób na stałe umiejscowiły się one w wielu gospodarstwach. Dla tych którzy jeszcze nie są przekonani przypominam ważniejsze korzyści i zasady ich uprawy.

Korzyści wynikające z uprawy poplonów ścierniskowych

1. Wzbogacanie gleby w substancję organiczną oraz składniki mineralne. Utrzymanie i poprawa żyzności gleby jest dla każdego rolnika podstawowym warunkiem uzyskania wiernych i wysokiej jakości plonów. W gospodarstwach z dużą ilością inwentarza rolnik radzi sobie z tym problemem za pomocą obornika lub gnojowicy i gnojówki. W gospodarstwach bezinwentarzowych jedyną możliwością utrzymania żyzności gleby są poplony. Wysiewane po zbiorze rośliny głównej wcześnie schodzącej z pola mogą dać 15 do 30 ton masy zielonej będącej znakomitym nawozem.
2. Poprawa wartości stanowiska — doświadczenia wykazują, że zboża uprawiane po poplonach dają zwyżkę plonu rzędu 1,5 do 3 q niż uprawiane po sobie. Jest to szczególnie ważne w wielu naszych gospodarstwach, w których udział zbóż w strukturze zasiewów wynosi znacznie więcej niż 70%.
3. Poprawa właściwości fitosanitarnych gleby — czyli zmniejszenie kompensacji chorób i szkodników jak np.: zwalczanie mątwika poprzez niektóre odmiany gorczycy białej i rzodkwi oleistej.
4. Zapobieganie wietrznej i wodnej erozji gleb — zwłaszcza gleb lekkich, które są w naszym województwie w przewadze i są ciągle użytkowane rolniczo. Musimy zwiększać okrycie pól na zimę aby ułatwić gromadzenie wody z opadów zimowych, które w ostatnich latach są bardzo skąpe i powodują wczesna suszę wiosenną. Tak zwane mulczowanie gleb a następnie metoda siewu bezpośredniego to elementy technologii, które należy upowszechniać w naszych warunkach.
5. Poplony ścierniskowe pozwalają zmniejszyć w sposób naturalny zachwaszczenie pól, a przez to obniżają wydatki na kosztowne herbicydy.
6. Są jednym z warunków wprowadzania zasad ekologizacji rolnictwa czego oczekują od rolników konsumenci żywności, a przez to mamy szansę poprawić konkurencyjność naszego rolnictwa z rolnictwem Unii Europejskiej.

Uprawa poplonów ograniczona jest w naszych warunkach małym udziałem w uprawie roślin wcześnie schodzących z pola jak rzepak czy jęczmień ozimy, a także często występującej suszy w lipcu i sierpniu.
Ryzyko nieudania się poplonów jest więc dość duże lecz możemy je znacznie ograniczyć poprzez odpowiedni dobór roślin i przestrzeganie podstawowych zasad agrotechnicznych.

Dobór roślin
Najlepszymi do uprawy w poplonach z punktu widzenia korzyści wyżej wymienionych są rośliny strączkowe i ich mieszanki z innymi roślinami lecz są najbardziej zawodne gdyż wymagają wczesnego siewu do 25 lipca i dużej ilości wody do wschodów a także długiego okresu wegetacji do wydania zadowalającego plonu masy zielonej.

Z powyższych względów do uprawy w poplonie ścierniskowym trzeba wybierać rośliny charakteryzujące się:

• krótkim okresm wegetacji,
• szybkimi wschodami i początkowym wzrostem,
• małymi potrzebami wody do kiełkowania i wschodów,
• małymi wymaganiami glebowymi
• niską ceną nasion.

W naszych warunkach po kombajnowym zbiorze zbóż, siewu poplonu możemy dokonać po 25 lipca a wtedy wszystkie wyżej wymienione pozytywne cechy mają następujące rośliny:

• kapusta pastewna — wysiew 6 kg na hektar,
• gorczyca biała — wysiew 20 kg na hektar
• facelia — wysiew 8-10 kg na hektar
• rzodkiew oleista — wysiew 25-30 kg na hektar
• gorczyca biała + facelia — wysiew 10 + 5 kg na hektar.

Wcześniejszy zasiew poplonu ścierniskowego jest korzystniejszy dla wszystkich roślin z wyjątkiem gorczycy, która wysiana zbyt wcześnie szybko strzela w pędy, zakwita a następnie drewnieje dając w efekcie mało masy zielonej.

Przedsiewna uprawa gleby
Natychmiast po zbiorze przedplonu należy wykonać orkę na głębokość 12-15 cm lub spulchnić glebę glebogryzarką, a następnie doprawić agregatem z wałem strunowym na głębokość 2-3 cm dla nasion drobnych lub 4-6 cm dla nasion grubych.

Nawożenie
Bardzo ważnym warunkiem udania się poplonu jest jego nawożenie. Na ściernisko przed wykonaniem orki należy zastosować nawożenie w ilości 40-50 kg P₂O₅ i 60-80 kg K₂O na hektar oraz około 60 kg N — połowę przed siewem a resztę w trakcie wegetacji poplonu. W przypadku siewu roślin motylkowatych — z nawożenia azotem można zrezygnować całkowicie.

Siew
Nasiona wysiewać siewnikiem w rzędy 10-15 cm z wyjątkiem rzepy ścierniskowej, którą wsiejemy w rozstawie rzędów co 30-35 cm. Głębokość siewu: strączkowe — 6-8 cm, krzyżowe i facelia —
2-3 cm.
Wskazane jest lekkie wałowanie gleby przed siewem nasion drobnych a po siewie nasion grubych w celu lepszego podsiąkania wody i szybszych wschodów ale na glebach zwięźlejszych stanowi to ryzyko powstania skorupy glebowej.

Wykorzystanie
W przypadku nieudania się poplonu np.: z powodu zbyt dużej suszy nie zwlekać z likwidacją plantacji aby nie dopuścić do wydania nasion przez chwasty i przygotować pole pod zasiew ozimin — ewentualnie poplonu ozimego. Przeznaczając poplon na zielony nawóz należy przyorać na zimę z wyjątkiem gleb lekkich — tam pozostawiamy poplon na zimę w formie mulczu co zapobiega erozji gleby i sprzyja gromadzeniu wody z opadów zimowych.

mgr inż. Tadeusz Puścian