Łąki i pastwiska nierozerwalnie związane są z produkcją zwierzęcą. Dostarczają taniej pełnowartościowej paszy dobrze wykorzystywanej przez zwierzęta. Jesień i wczesna wiosna to odpowiedni czas aby zadbać o wydajność użytków zielonych. Bardzo ważnym elementem agrotechniki jest ich nawożenie nawozami naturalnymi. Wysoka cena nawozów mineralnych sprawia, że nawożenie użytków zielonych ogranicza się często do azotu. To bardzo niekorzystne zjawisko prowadzące do degradacji łąk i pastwisk. Zanikają trawy szlachetne, rośliny motylkowate a rośnie zachwaszczenie – zwłaszcza roślinami azotolubnymi.

Nawożenie organiczne daje dobre wyniki i powinno być stosowane co 3-4 lata. Nawozy te dostarczają nie tylko azotu, fosforu i potasu, ale także mikroelementów niezbędnych do prawidłowego wzrostu roślin. Ponadto nawozy organiczne poprawiają właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne gleby. Z nawozów organicznych na łąkach i pastwiskach stosuje się obornik, gnojówkę i gnojowicę.

Obornik – przefermentowane odchody zwierzęce wraz ze ściółką. Jest to nawóz uniwersalny, który w 10 tonach zawiera około 30-40 kg azotu, 30 kg fosforu, 70 kg potasu oraz 50 kg CaO i 19 kg MgO. Na łąki i pastwiska obornik stosuje się co 3-4 lata jesienią w ilości 15-20 ton/ha rozrzucając go równomiernie. Obornik stosowany na użytki zielone powinien być drobny i dobrze rozłożony. Nawóz ten przyczynia się do podniesienia plonów na łące i pastwisku nie tylko w roku następnym po jego zastosowaniu, ale działa także następczo i w dalszych latach. Jesienią i wczesną zimą przechodzi do gleby z obornika ok. 90 % potasu, ok. 60% fosforu i ok. 50 % azotu. Główną jednak zaletą obornika jest zawartość w nim szeregu mikroelementów. Wiosenny pierwszy pokos użytków zielonych nawożonych obornikiem powinien być raczej przeznaczony do sporządzenia sianokiszonki, ponieważ zwierzęta mogą go zjadać niechętnie w postaci świeżej zielonki.

Gnojówka – przefermentowany mocz gromadzony w zbiornikach. Zbiorniki powinny być szczelne, aby nie przedostawała się w głąb ziemi, a z wierzchu zamknięte. Gnojówka jest nawozem azotowo-potasowym ubogim w fosfor. Wykorzystanie przez rośliny azotu i potasu z gnojówki jest podobne jak z nawozów mineralnych, czyli jest to szybko działający nawóz azotowo-potasowy łatwo przyswajalny przez rośliny. Stosuje się ją w ilości 10-20 m3/ha wczesną wiosną lub zaraz po sprzęcie pierwszego pokosu na łąkach. Nawożenie gnojówką powinno być uzupełnione nawożeniem fosforowym w ilości 60-80 kg P2O5/ha w czystym składniku. 10 m3 gnojówki zawiera 30-40 kg azotu, 1-3 kg fosforu oraz 70-100 kg potasu. Azot w gnojówce występuje w formie amonowej, która łatwo ulatnia się do atmosfery. Źle przechowywana, przy dostępie powietrza szybko traci wartość nawozową.

Gnojowica – to płynny nawóz naturalny będący mieszaniną kału i moczu zwierząt gospodarskich z niewielką domieszką wody, produkowany w oborach i chlewniach bezściołowych. Jest ona gromadzona w zbiornikach, które mogą być otwarte lub zamknięte, zagłębione w ziemi lub nadziemne. Gnojowica przed zastosowaniem wymaga co najmniej trzymiesięcznego okresu przechowywania. W tym czasie zachodzi fermentacja, która między innymi unieszkodliwia bakterie chorobotwórcze. Wartość nawozowa gnojowicy i jej skład chemiczny zależy od wielu czynników, a przede wszystkim od gatunku i wieku zwierząt, rodzaju żywienia i kierunku użytkowania zwierząt, stopnia rozcieńczenia wodą oraz od sposobu jej przechowywania. Pod względem wartości nawozowej w 10 m3 gnojowicy bydlęcej o zawartości 6-8% suchej masy zawiera się około 30-40 kg azotu, 20-30 kg fosforu i 30-40 kg potasu, 20-30 kg CaO i 10 kg MgO. Podobnie jak przy gnojówce należy równolegle stosować nawożenie fosforowe w ilości 40-60 kg P2O5/ha. Jednorazowa dawka gnojowicy nie powinna przekraczać 15 m3/ha. Jednostronne nawożenie gnojowicą prowadzi do rozprzestrzeniania się chwastów potasolubnych takich jak barszcz zwyczajny, mniszek pospolity.
Przedwiośnie lub wczesna wiosna to najwłaściwszy termin stosowania gnojówki i gnojowicy na użytki zielone. Stosowane w tym okresie nie wymagają rozcieńczenia.

Stosując gnojówkę i gnojowicę w okresie wegetacji ze względu na możliwość poparzenia roślin wskazane jest rozcieńczenie wodą w stosunki 1 : 0,4-0,8. Jesienne stosowanie płynnych nawozów organicznych jest nieekonomiczne ze względu na duże straty związków azotowych w procesie mineralizacji. Nawożenie najlepiej ograniczyć do łąk. Na pastwiskach obniżają one smakowitość zielonki, powodując wzrost ilości niedojadów i stwarzają zagrożenie chorobotwórcze.

Stosowanie nawozów organicznych pozwala znacznie ograniczyć koszty produkcji – koszty związane z kupnem nawozów mineralnych, a umiejętne ich stosowanie i dawkowanie nie stanowi zagrożenia dla środowiska i jest bogatym źródłem składników pokarmowych.

Pamiętaj!
. zgodnie z obowiązującymi przepisami dawka azotu w postaci nawozów naturalnych nie może przekraczać 170 kg N/ha. Przy przeciętnej koncentracji azotu w nawozach ich maksymalne dawki wynoszą około 35 ton obornika lub 45 m3 gnojowicy lub 40 m3 gnojówki na 1 hektar.
. niedopuszczalne jest stosowanie na glebach zalanych wodą, przykrytych śniegiem lub zamarzniętych do głębokości 30 cm.
. nie wolno nawozić skłonów o nachyleniu większym niż 10%.
. nie wolno nawozić w odległości mniejszej niż 20 metrów od strefy ochronnej źródeł wody, ujęć wody, brzegu zbiorników oraz cieków wodnych.
. gnojówkę, gnojowicę i obornik należy stosować w dni pochmurne, bezwietrzne lub przed spodziewanym deszczem w celu zmniejszenia strat azotu.
. nawozy naturalne w postaci płynnej mogą być stosowane gdy poziom wody gruntowej jest poniżej 1,2 metra.

Zapamiętaj 1 DJP (500 kg żywej wagi bydła, trzody chlewnej lub innych gatunków zwierząt) produkuje rocznie:
. w oborze (chlewni) płytkiej – około 10 ton obornika i 6 m3 gnojówki.
. w oborze (chlewni) głębokiej – około 16 ton obornika.
. w pomieszczeniach bezściołowych – około 22 m3 gnojowicy.

Walentyna Fiedoruk