W Polsce, wśród roślin strączkowych, groch zajmuje dominującą pozycję. Roślina ta charakteryzuje się bardzo dużą różnorodnością odmian. Nasiona grochu, ze względu na wysoką zawartość białka ogólnego, która osiąga z reguły wartości powyżej 20%, używane są zarówno do bezpośredniej konsumpcji, w przemyśle spożywczym, jak i w paszowym.
Aktualnie w Krajowym Rejestrze Roślin Uprawnych znajdują się 33 odmiany podzielone na dwie grupy. Pierwsza grupa to odmiany o większych wymaganiach glebowych (22). Drugą grupę, o mniejszych wymaganiach co do stanowiska reprezentuje 11 odmian, popularnie określanych mianem peluszki.
Dobór odmian
Grupa pierwsza – w jej skład której wchodzą tylko odmiany wąskolistne: Baryton, Batuta, Bohun, Boruta, Brutus, Brylant, Cysterski, Dymek, Ezop, Goplik, Kavalir, Lasso, Medal, Merlin, PhÖnix, Profil, Santana, Tarchalska, Terno, Turkus, Wenus, Zekon.
Wszystkie wymienione odmiany należą do średniowysokich, o białej barwie kwiatów. Kolor nasion jest żółty, z wyjątkiem odmian Brutus i Zekon, które wydają zielone nasiona. Ze względu na wartość użytkową odmiany te nadają się zarówno do celów konsumpcyjnych, jak i paszowych. Średni plon krajowy dla tej grupy odmian grochu wynosi 20 q/ha.
Grupa druga – ma w swoim składzie zarówno odmiany wąskolistne, jak i liściaste: Marych, Muza, Roch – odmiany wysokie; Eureka, Gwarek, Hubal, Klif, Milwa, Pomorska, Sokolik, Wiato – odmiany średniowysokie o czerwonopurpurowej barwie kwiatów i różnorodnym kolorze nasion. Średni plon dla peluszki w kraju wynosi 15 q/ha.
Wymagania siedliskowe i miejsce w zmianowaniu
Groch uprawiany do celów konsumpcyjnych wymaga gleb bardzo dobrych, o dużej zawartości próchnicy, klas bonitacyjnych I-IIIa, i najmocniejszych kompleksów glebowych. Natomiast odmiany tzw. peluszki mogą być uprawiane na glebach brunatnych i bielicowych kompleksów: pszennego wadliwego(3), żytniego dobrego (5) oraz żytniego słabego (6). W systematyce bonitacyjnej są to ziemie klas IV a i b.
Ważne jest, aby gleby miały uregulowane stosunki powietrzno-wodne i nie były zbyt zlewne, podmokłe, o wysokim poziomie wód gruntowych, ale także należy pamiętać, aby nie były zbyt suche.
Szczególne zapotrzebowanie grochu na wodę występuje w okresie pęcznienia i kiełkowania nasion oraz podczas tworzenia pąków kwiatowych i na początku kwitnienia. Nadmierne uwilgotnienie jest niekorzystne dla grochu zwłaszcza w fazie dojrzewania nasion, kiedy to intensywne opady deszczu powodują przedłużenie wegetacji oraz wyleganie, roślin.
Wymagania termiczne roślin grochu nie są szczególnie wygórowane. Przy odpowiedniej wilgotności i upowietrzeniu nasiona zaczynają kiełkować już w temperaturze niewiele przekraczającej 0oC, a młode rośliny znoszą temperatury do -6oC. Optymalna temperatura wzrostu i rozwoju roślin wynosi 13-18oC.
Najlepszym przedplonem dla grochu są zboża w 3 i 4 roku po okopowych na oborniku. Ze względu na możliwość przenoszenia chorób należy unikać uprawiania grochu po sobie, a także po innych bobowatych, odstęp w zmianowaniu powinien wynosić minimum 4 lata. Groch jest doskonałym przedplonem dla roślin następczych. Uprawa grochu potrafi wnieść do gleby do 90 kg N/ha oraz znacząco zwiększa aktywność życia biologicznego w glebie, przyczynia się do rozluźnienia warstwy podornej, a także poprawia stan fitosanitarny gleby.
Dzięki krótkiemu okresowi wegetacji, groch stanowi doskonały przedplon dla pszenicy ozimej, jęczmienia ozimego, a także rzepaku ozimego.
Uprawa roli i nawożenie
Po zejściu z pola przedplonu wykonuje się podorywkę połączoną z kilkakrotnym bronowaniem w celu zniszczenia chwastów, a późną jesienią należy wykonać orkę zimową.
Jak najwcześniejsze wejście na pole powoduje ograniczenie strat wody, a staranna uprawa niezbrylonej i niewysuszonej jeszcze ziemi sprzyja równomiernym wschodom i umieszczeniu nasion na optymalnej głębokości, co powoduje głębokie ukorzenienie się roślin, a co za tym idzie zwiększa odporność na okresowe niedobory wody.
W zależności od stanu gleby po zimie oraz sposobu siewu dokonuje się uprawy roli. W związku z tym, że siew w większości wypadków wykonywany jest siewnikiem zbożowym zachodzi konieczność uprawy gleby na głębokość 10-12 cm, najlepiej prostopadle do kierunku siewu. Należy pamiętać, że staranne wyrównanie pola umożliwi odpowiednio niskie ustawienie zespołów tnących maszyn podczas zbioru grochu.
Optymalny odczyn dla grochu w zależności od jakości gleby wynosi od 5,5 do 6,0 pH.
W wypadku niedostatecznej zasobności gleby, wapnowania należy dokonać bezpośrednio po zbiorze przedplonu. Na glebach o niskiej zawartości magnezu należy zastosować wapno magnezowe. Nawożenie fosforowo-potasowe należy stosować jesienią, według zaleceń Stacji Chemiczno-Rolniczej. Wyjątek stanowią gleby lżejsze, gdzie ze względu na możliwość szybkiego wypłukania potasu, całą jego dawkę stosujemy wiosną. Przeciętnie stosuje się 70-80 kg P2O5/ha oraz 80-90 kg K2O/ha, a także dawkę startową azotu w wysokości do 30 kg N/ha (przed siewem). Mikroelementami najbardziej wpływającymi na rozwój roślin grochu są bor i molibden. W wypadku wystąpienia objawów ich niedoboru na roślinach należy uzupełnić je poprzez dokarmianie dolistne na początku pąkowania.
Siew
Nasiona grochu należy zaprawić preparatami chroniącymi przed chorobami i szkodnikami około 2 tygodnie przed siewem (według zaleceń IOR), a bezpośrednio przed ich wysiewem do gleby powinno się je zaprawić szczepionką bakteryjną.
Groch należy wysiewać jak najwcześniej, nawet jeśli to możliwe w drugiej połowie marca. Taki siew umożliwia właściwy przebieg jarowizacji, oraz skorzystanie z zapasu wody glebowej.
Zagęszczenie roślin grochu wynosi od: 80-100 roślin/m2.
Obsada roślin uzależniona jest od jakości gleby, gdzie liczba 100 roślin/m2 jest wartością dla gleb słabszych. Normę wysiewu wylicza się wg. wzoru:
Najlepszym rozwiązaniem w siewie grochu jest użycie siewnika punktowego, który zapewnia równomierne i precyzyjne rozmieszczenie nasion, jednakże dopuszcza się i przeważnie stosuje siewniki zbożowe z kołeczkowym zespołem wysiewającym do nasion grubych oraz siewniki z woreczkowym zespołem wysiewającym z zastosowaniem wysiewu górnego.
Odpowiednia głębokość wysiewu nasion grochu wynosi od 5 do 8 cm. Precyzyjne i równomierne spełnienie tego kryterium wymaga w większości wypadków hydraulicznego lub mechanicznego dociskania redlic.
Siew nasion grochu zaleca się w rozstawie od 15-20 cm, a w przypadku pielęgnacji mechanicznej szerokość międzyrzędzi należy zwiększyć do 30 cm.
Andrzej Markowski