Decydując się na prowadzenie działalności gospodarczej, niestety trzeba się liczyć ze zdarzeniami losowymi. Jednym z nich jest śmierć podatnika – właściciela przedsiębiorstwa. Pomimo żałoby rodzina musi pamiętać o obowiązku rozliczania się z fiskusem.
Śmierć podatnika jest zakończeniem jego bytu prawnego jako podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą.
Właściciel firmy
Śmierć właściciela firmy nie jest równoznaczna z zakończeniem jej działalności gospodarczej zwłaszcza, jeśli firma zostaje przekazana w spadku najbliższym członkom rodziny. Ustawa o podatku od towarów i usług nie precyzuje wprost skutków prawnych związanych ze śmiercią podatnika podatku od towarów i usług, jednakże śmierć podatnika jest jedną z form zakończenia bytu prawnego podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą, a więc również zakończeniem występowania podmiotu w obrocie gospodarczym w charakterze podatnika podatku od towarów i usług. Jeżeli prowadzona jest w formie jednoosobowej działalności gospodarczej przechodzi w ręce jego następców. Postępowanie w sprawach podatkowych po śmierci podatnika nie jest skomplikowane. W przypadku podatników prowadzących indywidualną działalność organy prowadzące ewidencję ludności są obowiązane, w terminie 14 dni od dnia otrzymania aktu zgonu, do przekazania informacji o zgonie naczelnikowi Urzędu Skarbowego właściwemu ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania zmarłego podatnika. Z dniem takiego powiadomienia wygasają wszelkie obowiązki deklaracyjne i podatkowe takiego podatnika, jak również ważność tracą pełnomocnictwa. Osoby dziedziczące firmę, muszą jednak dokonać zawiadomienia naczelnika Urzędu Skarbowego o śmierci właściciela firmy. Takiego zawiadomienia dokonuje się za pośrednictwem deklaracji VAT-Z. Deklaracja ta jest równoznaczna z wykreśleniem podatnika z wykazu podatników czynnych podatku VAT.
Umiera właściciel gospodarstwa
Inaczej jest jeśli umiera właściciel gospodarstwa rolnego, który prowadzi działalność rolniczą. Zasadniczą kwestią po śmierci właściciela gospodarstwa jest zamiar następców prawnych co do zamiaru kontynuowania prowadzenia działalności i wybór statusu podatkowego VAT. Jeśli następca będzie dalej prowadził gospodarstwo rolne i będzie chciał utrzymać status rolnika VAT czynnego powinien niezwłocznie w ciągu 7 dni złożyć deklarację VAT-Z za zmarłego i deklarację VAT-R. Od pierwszego dnia miesiąca następującego zostaje on czynnym podatnikiem VAT. Od tego dnia ma prawo wystawiać faktury i rozliczać podatek VAT bez żadnych skutków podatkowych. Jeśli w gospodarstwie były zakupione środki trwałe i odliczony został podatek naliczony z tego tytułu to nie ma obowiązku korygowania podatku VAT od środków trwałych, gdyż nadal będą one wykorzystywane wyłącznie działalności opodatkowanej. Dla nieruchomości jest to 10 lat, a pozostałych środków o wartości początkowej od 15 tys. zł 5 lat.
Drugą możliwością jest sytuacja, kiedy następcy prawni zdecydują się kontynuować działalność, ale pozostać w statusie rolnika ryczałtowego. Wówczas cała produkcja rolnicza będzie kontynuowana jako zwolniona. Towary, które zostały nabyte z odliczeniem VAT dla sprzedaży opodatkowanej od tego momentu będą służyły sprzedaży nie opodatkowanej. W tej sytuacji następca również składa w ciągu 7 dni deklarację VAT-Z i deklarację VAT-R. Tutaj pojawia się problem ewentualnej korekty VAT za towary, którym do dnia śmierci podatnika nie minął okres korekty.
Może również zdarzyć się sytuacja, kiedy spadkobiercy nie zamierzają kontynuować działalności rolniczej. Wtedy tylko składają deklarację VAT-Z o zaprzestaniu działalności. Urząd Skarbowy ustala po uzyskaniu informacji o śmierci przedsiębiorcy, wysokość zobowiązań podatkowych, jakie powstały do dnia śmierci podatnika. W wyniku takich szacunków fiskus może wskazać, że podatnik ma nadpłatę podatkową, która należy się jego spadkobiercom ewentualnie następcy prawni będą musieli wpłacić podatek VAT należny do Urzędu Skarbowego. Ustaleń dotyczących wysokości zobowiązań podatkowych zmarłego podatnika Urząd Skarbowy dokonuje na podstawie dostępnych mu informacji i danych uzyskanych od spadkobierców.
Artykuł: Wiadomości Rolnicze, Nr 6/2021 strona 36
Anna Czarkowska
PODR Szepietowo