Walka z chwastami na polach uprawnych jest jednym z większych problemów w produkcji roślinnej. Na pewno skutecznie można zwalczać chwasty jednoroczne poprzez wypalanie podczas ich wschodów. Niestety jest to metoda bardzo droga, którą można stosować przy uprawie niektórych roślin. Poznanie biologii rozwoju chwastów, pozwoli na dobranie odpowiedniej metody do skutecznego ich zniszczenia w zasiewach roślin uprawnych. Niektóre z nich zostaną omówione tym artykule.
Przytulia czepna (lepczyca) jest rośliną roczną, wschodząca jesienią, wczesną wiosną, a nawet zimą pod śniegiem, przy temperaturze gleby 1°C. Ma duże zdolności przystosowawcze (najpierw rozwija intensywnie korzeń). Rośnie przede wszystkim na glebach cięższych, próchnicznych, gliniastych, wilgotnych i mało przewietrzanych, najczęściej zasobnych w wapń. Przytulia czepna zachwaszcza zboża ozime i jare, rośliny strączkowe, okopowe oraz rzepak, a także można ją spotkać w koniczynach i lucernach. Nasiona zachowują zdolność kiełkowania przez kilka lat, okres ten ulega skróceniu w przypadku poprawienia właściwości wodno powietrznych gleby. Wtedy bardzo szybko kiełkuje bądź ulega zbutwieniu. Rozłupki posiadają haczykowate szczecinki, dzięki którym łatwo mogą być przenoszone przez człowieka, zwierzęta czy też poprzez narzędzia. Należy jednocześnie podkreślić, że z materiału siewnego roślin uprawnych można je oddzielić na tryjerze, jedynie z gorczycy białej jest to bardzo trudne.
Podstawą ograniczania zachwaszczenia przytulią czepną jest czysty materiał siewny. Wczesne podorywanie ściernisk i kilkakrotne bronowania doprowadzą do zniszczenia nasion chwastu, które pozostały w glebie po zbiorach. W dużej mierze można ograniczyć zachwaszczenie upraw poprzez dobre przygotowanie gleby przed siewem roślin uprawnych. Każde bronowanie czy też kultywatorowanie wyciąga nasiona bliżej powierzchni gleby, a to pobudza do ich kiełkowania. W dalszej kolejności bronowanie zasiewów, zarówno przed wschodami, jak też po wschodach roślin uprawnych, skutecznie niszczy wschodzące chwasty.
Chwastnica jednostronna (kurze proso)jest rośliną jednoroczną, jarą, pojawiającą się bardzo późno, najczęściej wschodzi dopiero w maju – czerwcu. Jest typowym chwastem roślin okopowych, warzyw i kukurydzy, czasami można spotkać ją w zbożach jarych, a bardzo często w poplonach. Rośnie na glebach lżejszych, próchnicznych, zasobnych w składniki pokarmowe i w miarę wilgotnych. Ziarniaki kiełkują głównie z powierzchniowych warstw gleby, ale mogą także, z głębokości 10 cm
Nasiona są podatne na działanie mikroorganizmów glebowych, dlatego podorywki pielęgnowane, wprowadzanie nawozów zielonych i wapnowanie zwiększają sprawność gleby a tym samym przyspieszają zniszczenie nasion w glebie. Podstawowym zabiegiem pielęgnacyjnym zasiewów powinno być bronowanie i podcinanie większych chwastów. Przeprowadzone we właściwym czasie spowoduje, że trawy te zanikają.
Owies głuchy (owsik) jest rośliną jara. Zachwaszcza przede wszystkim zboża jare, strączkowe i ziemniaki. Czasami można spotkać po wiosennym bronowaniu zbóż ozimych Rośnie na glebach wapiennych, gliniastych, często podmokłych i zasobnych w składniki pokarmowe. Wschodzi bardzo wcześnie i szybko się rozwija. Ziarniaki po osiągnięciu dojrzałości pełnej osypują się, ale do kiełkowania potrzebują kilku miesięcznego spoczynku. W glebie może przetrwać kilka lat. Optymalna głębokość, z której owsik kiełkuje to 3 – 5 cm, ale może nawet z 20 cm. Wtedy wschody pojawiają się bardzo późno.
Zwalczanie owsa głuchego jest bardzo uciążliwe. Stosowanie tylko brony chwastownik nie daje spodziewanych rezultatów, jedynie użycie coraz cięższych bron podczas wiosennych zabiegów, a na końcu kultywatora pobudzi do kiełkowania dużej ilości, głębiej leżących nasion. W przypadku zachwaszczenia pól owsikiem najlepiej działa poprawienie zmianowania roślin uprawnych. Przede wszystkim należy ograniczyć ilość zbóż jarych. Owsik dobrze eliminują okopowe po okopowych np. ziemniaki – buraki. Przy czym przed siewem buraków pole powinno być jak najwcześniej włókowane, w ten sposób przyspieszy się kiełkowanie owsa, a częste zabiegi pielęgnacyjne zniszczą wiele wschodzących nasion. W następnej kolejności, mieszanki przeznaczone na paszę i rośliny późnego siewu np. kukurydza. Dobrym sposobem walki z owsem głuchym są także wsiewki roślin motylkowatych; koniczyny lub lucerny. Należy pamiętać o stosowaniu czystego materiału siewnego. Już z jednego ziarniaka można „wyhodować” ponad 100 nowych roślin. Źródłem ponownego zachwaszczenia może być także nie przefermentowany obornik, w związku z tym, pola powinny być nawożone tylko kompostem.
Ryszard Woś