Nawożenie w gospodarstwach ekologicznych

lip 13, 2011

Nawożenie mineralne

Zasadniczym powodem zubażania gleby w składniki pokarmowe jest ich wywożenie z gospodarstwa wraz ze sprzedawanymi płodami rolnymi. Poza wywożeniem składników pokarmowych z płodami rolnymi następują ich straty poprzez wymywanie.

Gospodarowanie metodami ekologicznymi wyklucza stosowanie syntetycznych środków produkcji, w tym także sztucznych nawozów mineralnych. Istnieje jednak możliwość uzupełnienia ewentualnego niedoboru niektórych składników pokarmowych w glebie. W handlu dostępne są bowiem nawozy mineralne uzyskiwane z naturalnych skał mielonych, bez obróbki chemicznej. Są to:
Nawozy wapniowe
. dolomit – o zawartości 30% CaO i 15-18% MgO
. margiel – o zawartości 25-95% CaO
. wapno pojeziorne – o zawartości 39-53% CaO.

Nadmiar wapnia jest łatwo z gleby wymywany. Na niedobór wapnia szczególnie wrażliwe są: lucerna, koniczyna, buraki cukrowe, kukurydza, jęczmień, pszenica, rośliny strączkowe, rzepak. Wapnowanie pól najlepiej prowadzić w okresie pożniwnym. Jest wtedy czas na dobre wymieszanie go z glebą. Należy pamiętać, aby nie łączyć wapnowania z wywożeniem na pola obornika, aby uniknąć uwsteczniania związków mineralnych z obornika, przez co stają się one nieprzyswajalne dla roślin. Do atmosfery uwalnia się z obornika amoniak (NH4), powodując zanieczyszczenie środowiska.

Nawozy fosforowe

. mączka fosforytowa – o zawartości 30% P2O5.
Nawóz ten uzyskiwany jest ze zmielonych fosforytów. W swym składzie oprócz fosforu, zawiera spore ilości wapnia (26-53% CaO) oraz szereg korzystnych dla roślin mikroelementów. Stosowany w postaci mączki fosforytowej bezpośrednio do gleby jest przyswajalny przez rośliny zaledwie w 30%. Przyswajalność fosforu z tego nawozu można zwiększyć do 80-90% dodając wcześniej mączkę fosforytową do kompostu, obornika, gnojówki lub gnojowicy. Fosfor jest dobrze pobierany z gleby przez: lucernę, koniczyny, rośliny strączkowe, trawy, okopowe, a gorzej przez zboża (zwłaszcza jęczmień) oraz rzepak.

Nawozy potasowe

. siarczan potasu – o zawartości 50% K2O i 18% S – jest to nawóz nie zawierający w swym składzie chlorków; szczególnie przydatny pod uprawy ziemniaków, pomidorów, ogórków, truskawek i krzewów jagodowych
. kainit – o zawartości 14% K2O, 5% MgO, 20% Na, 4% S
. karnalit – o zawartości 8-10% K2O, 10% MgO.

Informacje dodatkowe
Nawozy te są szczególnie zalecane do stosowania na użytkach zielonych. Występująca w nich domieszka magnezu i sodu poprawia jakość i smakowitość paszy dla przeżuwaczy. Spośród roślin uprawnych największe zapotrzebowanie na potas wykazują buraki, ziemniaki, rośliny motylkowe, a ze zbóż od niedoboru potasu najbardziej może ucierpieć jęczmień.

Nawozy magnezowo-siarkowe

. kizeryt pylisty – o zawartości 27% MgO i 22% S.
Magnez posiada duży wpływ na produkcyjność roślin uprawnych, a jest łatwo wypłukiwany zarówno z gleb lekkich jak i cięższych. Szczególnie duże wymagania pod względem zapotrzebowania na siarkę wykazuje: rzepak, gorczyca, rośliny motylkowe, kukurydza i niektóre warzywa, takie jak: czosnek, cebula, burak ćwikłowy, por, warzywa kapustne.

Nawozy mikroelementowe

Mączka bazaltowa – to nawóz typowo mikroelementowy, bowiem w swym składzie zawiera: 40% SiO (tlenku krzemu), 8% CaO, 8,3% MgO, 1,7% K2O oraz pierwiastki takie jak: mangan (Mn), cynk (Zn), miedź (Cu), molibden (Mb), bor (B), żelazo (Fe), Selen (Se).
Nawóz ten wpływa dodatnio na strukturę zarówno gleb lekkich jak i ciężkich, stwarzając lepsze warunki życiowe dla pożytecznych mikroorganizmów glebowych. Służy również do zaprawiania nasion przed siewem, poprawiając ich odporność na chorobotwórcze mikroorganizmy glebowe.

Nawozy uzupełniające stosowane w gospodarstwie ekologicznym

W szczególnych przypadkach, gdy utrzymanie żyzności gleby przy wykorzystaniu nawozów z własnego gospodarstwa jest niewystarczające dopuszcza się stosowanie niektórych nawozów handlowych, wyprodukowanych na potrzeby rolnictwa ekologicznego oraz preparatów, które można wyprodukować we własnym gospodarstwie. Oto nawozy dostępne na polskim rynku:

Bio-algen – nawóz produkowany ze specjalnie suszonych glonów morskich. Zawiera azot, fosfor, potas, magnez, wapń, żelazo, mangan, aminokwasy i witaminy. Stosowany w początkowych fazach rozwojowych roślin uprawnych, powoduje u nich intensywny rozwój systemu korzeniowego (nawet do 400%). Zwiększa odporność roślin uprawnych na niekorzystne warunki pogodowe jak susza, przymrozki, itp. zapewniając wyższy i lepszej jakości plon. Bio-algen stosowany jest w formie oprysku w rolniczych uprawach polowych, w uprawach: warzywniczych, sadowniczych i kwiaciarskich.

Az-Kalk – nawóz produkowany na bazie suszonych glonów morskich i innych składników dopuszczonych do stosowania w rolnictwie ekologicznym. Zawiera: wapń, magnez i szereg mikroelementów oraz szczepy bakterii rodzaju Azotobacter, które posiadają właściwości wiązania wolnego azotu z powietrza, czyniąc go dostępnym dla roślin. Na 1 ha bakterie te mogą związać około 40 – 60 kg azotu.

„EM” Technologia Efektywnych Mikroorganizmów – produkt składający się z uśpionych pożytecznych mikroorganizmów glebowych, rozpowszechnionych w środowisku naturalnym na całym świecie. Należą do nich: bakterie fotosyntetyczne, bakterie kwasu mlekowego, drożdże, fermentujące grzyby, promieniowce i inne. Mieszanina mikroorganizmów jest tak dobrana, aby mogły one ze sobą współistnieć i zwielokrotnić swoje działanie. Im więcej w glebie organizmów pożytecznych, tym mniej chorobotwórczych. Preparat ten stosuje się do gleby lub na rośliny po wcześniejszym ożywieniu drobnoustrojów przy pomocy wyciągów roślinnych, melasy lub innej materii organicznej. Preparat „EM” może być wykorzystywany w uprawach rolniczych, ogrodniczych, na użytkach zielonych, w sadach. Służy również do sporządzania kompostów oraz uzdatniania gnojówki, gnojowicy i obornika, a także do zaprawiania nasion przed siewem.

Gnojówki roślinne – służą do łagodnego nawożenia upraw, zwłaszcza warzywniczych oraz jako naturalne środki ochrony roślin. W gospodarstwach ekologicznych sporządza się gnojówki z takich roślin jak: pokrzywa, mniszek pospolity, lucerna, perz, żywokost i wielu innych roślin. Sporządza się je w beczkach (nie metalowych), zalewając proporcjonalnie na 1 kg ziela 10 l wody i pozostawiając przez okres około 2-3 tygodni. W celu lepszego przebiegu fermentacji, gnojówkę należy raz dziennie przemieszać. Aby zapobiec ulatnianiu się amoniaku i wydzielaniu przykrych zapachów, można do roztworu dodać mączki bazaltowej lub dolomitowej. Gnojowica nadaje się do użycia, gdy jest klarowna i na wierzchu nie zbiera się piana. Po przecedzeniu przez sito i rozcieńczeniu w proporcji 1 l gnojówki na 15-20 l wody, można nią opryskiwać rośliny lub glebę. Gnojówki roślinne stymulują wzrost, uzupełniają w roślinie niezbędne mikroelementy, poprawiają system odpornościowy roślin uprawnych.

Nawożenie organiczne

Obornik

Podstawowym nawozem organicznym w gospodarstwie ekologicznym jest obornik. Zadaniem rolnika jest nie dopuścić do strat składników pokarmowych wynikających z procesu jego przechowywania. Straty składników obornika przechowywanego w nieodpowiednich warunkach mogą sięgać nawet do 40-50%. Najprostszym sposobem jego gromadzenia jest przechowywanie w oborze na głębokiej ściółce oraz na płytach gnojowych. Bardzo ważną sprawą wpływającą na wielkość strat składników pokarmowych w oborniku jest umiejętność organizacji wywozu tego nawozu na pole uprawne. Ważny jest czas między wywozem obornika i jego przykryciem. Straty składników pokarmowych w oborniku przykrytym po 6 godzinach od wywozu sięgają około 19%, natomiast przykrytym po 4 dniach aż 29%. Dlatego warto na ten element agrotechniki zwrócić szczególną uwagę.

Kompost

Kompost jest jakościowo odmiennym nawozem w stosunku do obornika. Dzięki tworzeniu się w nim substancji huminowych w procesie kompostowania powstają bardziej przyswajalne formy materii organicznej niż te które są dostępne w oborniku. Dlatego też kompost nadaje się do poprawy bilansu materii organicznej w glebie. Zalety kompostów to:
– sanitacja resztek roślinnych,
– wzrost aktywności biologicznej gleby,
– zmniejszenie strat składników pokarmowych podczas jego stosowania,
– poprawa jakości płodów rolnych,
– poprawa właściwości fizycznych gleby, jej struktury, napowietrzania, zdolności retencji wody.
Wadami stosowania kompostów są dodatkowe nakłady pracy i zwiększone straty azotu i potasu.

Gnojówka

Gnojówka jest cennym nawozem potasowo-azotowym. Najwięcej kłopotów przysparza płynna forma tego nawozu oraz niska koncentracja składników pokarmowych. Azot w gnojówce występuje w formie amonowej, łatwo ulatniającej się do atmosfery, co przy nieumiejętnym stosowaniu nawozu może przynieść dość duże straty tego składnika.

Gnojówka jest cennym nawozem w uprawie zbóż ozimych. W początkowym okresie wiosennej wegetacji zbóż ich zaopatrzenie w azot jest niewystarczające ze względu na słabszą mineralizację azotu w obniżonej temperaturze. Wczesnowiosenne zasilenie zbóż gnojówką przyspiesza ich wegetację, wpływa na wzrost krzewistości i zwiększa długość kłosa.

Krzysztof Mauryc

Skip to content