Założeniem programu jest utrwalenie wzorców trwałej i zrównoważonej gospodarki rolnej, zwłaszcza na obszarach chronionych i zagrożonych degradacją. Obejmuje 9 przedsięwzięć rolnośrodowiskowych, zwanych dalej pakietami rolnośrodowiskowymi, w zakres których wchodzi 51 wariantów. Pakiety rolnośrodowiskowe są związane z gospodarowaniem rolniczym ukierunkowanym na ochronę środowiska, zachowanie siedlisk o wysokich walorach przyrodniczych oraz zachowaniem zasobów genetycznych roślin i zwierząt gospodarskich. Każdy pakiet posiada zestaw kilku ściśle sprecyzowanych wymogów, które wykraczają poza i nie pokrywają się z innymi instrumentami WPR.

Rolnik może wybrać do realizacji jeden lub kilka z 9 pakietów, z tym, że pakiet 3. Ekstensywne trwałe użytki zielone i 5. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych, dostępne są tylko na obszarach Natura 2000.

Pakiet 1. Rolnictwo zrównoważone – płatność 360 zł/ha GO

Realizacja zadań w ramach tego pakietu ma na celu ograniczenie negatywnego wpływu rolnictwa na środowisko poprzez ograniczenie nawożenia (GO do 150 kg N/ha, na TUZ – 120 kg N/ha) i stosowanie właściwego płodozmianu złożonego z roślin należących co najmniej do 3 różnych grup (np. zboża, motylkowate, okopowe). Nawożenie UR na podstawie corocznie sporządzonego planu nawozowego uwzględniającego bilans azotu i zasobność gleb (obowiązkowo aktualna analiza gleb). Pakiet należy realizować na obszarze całego gospodarstwa rolnego, a płatność przysługuje tylko do gruntów ornych.

Pakiet 2. Rolnictwo ekologiczne – płatnośćod 160 do 1800zl w zależności od wariantu.

Warunkiem uczestnictwa jest rozpoczęcie procedury przestawiania na produkcję rolniczą metodami ekologicznymi pod kontrolą upoważnionej jednostki certyfikującej albo posiadanie certyfikatu zgodności wydanego przez taką jednostkę. Wymogiem niezbędnym do uzyskania płatności jest prowadzenie produkcji rolnej zgodnie z najlepszą wiedzą i kulturą rolną, przy zachowaniu należytej dbałości o stan fitosanitarny roślin i ochronę gleby. Uzyskane plony muszą być właściwie zagospodarowane. Tak samo jak w pakiecie, rolnictwo zrównoważone: trwałe użytki zielone, których powierzchni nie wolno zmniejszyć w trakcie realizacji planu, powinny być koszone (pierwszy pokos do dnia 31 lipca) lub wypasanie w okresie wegetacyjnym.

Pakiet 3. Ekstensywne trwałe użytki zielone – płatność 500 zł /ha TUZ

Pakiet dostępny tylko na obszarach NATURA 2000. Trwałe użytki zielone włączone do pakietu, mogą być użytkowane  jako łąki, pastwiska lub przemiennie – kośno-pastwiskowo, z możliwością zmiany sposobów użytkowania w okresie realizacji zobowiązania. Wymogi w tym pakiecie dotyczą ograniczenia nawożenia azotem(do 60kg N), zakazu przeorywania, wałowania, stosowania podsiewu, ilości i terminów pokosów a także techniki koszenia (maks. 2 pokosy, w terminie od dnia 1 czerwca do dnia 30 września) oraz intensywności wypasu (wypas od 1 maja do 15 października, przy obsadzie zwierząt 0,5 – 1,0 DJP/ha i obciążeniu pastwiska nie więcej niż 5t/ha (10 DJP/ha. Na działce rolnej pozostawia się od 5 do 10% niekoszonej powierzchni.

Pakiet 4. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych poza obszarami Natura 2000 – płatność od 550 do 1200zł/ha   

Pakiet 5. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych na obszarach Natura 2000 – płatność550-1370zł/ha

Obydwa wymienione pakiety można realizować jedynie na trwałych użytkach zielonych, dla których ekspert przyrodniczy: ornitolog lub botanik potwierdził występowanie określonych gatunków i siedlisk oraz opracował dokumentację przyrodniczą. Beneficjentom, którzy chcą włączyć do programu, w bieżącym roku pakiet 4. lub 5. dokumentacja przyrodnicza powinna być sporządzona w roku 2011 lub wiosną 2012roku, najpóźniej do 11 czerwca.

Wymogi tego pakietu, zakładają ograniczenie nawożenia, ilość i terminy pokosów lub kontrolę intensywności wypasu. Koszty transakcyjne poniesione w celu przygotowania takiej dokumentacji są refundowane wraz z pierwszą płatnością rolnośrodowiskową.

Pakiet 6. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie – płatność od 570 do 4700 zł/ha, za realizację poszczególnych wariantów pakietu.

Pakiet obejmuje 4 warianty. Wariant 6.1. Produkcja towarowa lokalnych odmian roślin uprawnych lub 6.2. Produkcja nasienna towarowa lokalnych odmian roślin uprawnych promuje uprawę: kszycy, pszenicy płaskurki, pszenicy samopszy, prosa, owsa szorstkiego, lnicznika siewnego, komonicy błotnej, nostrzyka białego, sałaty łodygowej, lędźwianu siewnego, soczewicy jadalnej lub pasternaku. Materiał siewny wymienionych gatunków można pozyskać z dowolnego źródła – nie jest wymagany żaden dokument pochodzenia. Wariant 6.3 Produkcja nasienna na zlecenie banku genów – dotyczy uprawy różnych gatunków roślin rolniczych, warzywniczych, segetalnych lub drzew owocowych. Zainteresowany rolnik musi zgłosić się do wybranego banku genów celem uzyskania materiału siewnego lub rozmnożeniowego i podpisania umowy.

Wariant 6.4 Sady tradycyjne umożliwia uzyskanie płatności do sadów, w których rośnie co najmniej 12 drzew powyżej 15 lat. W sadzie muszą występować nie mniej niż 4  odmiany lub gatunki drzew owocowych których korony rozpoczynają się na wysokości 120 cm a obwód pni na wysokości około 1 m jest nie mniejszy niż 47cm. W sadzie muszą być wykonywane podstawowe zabiegi pielęgnacyjne, takie jak: cięcie, bielenie pni, koszenie lub wypasanie trawy. zrobić szkic nasadzeń gatunków i odmian w starym sadzie.

Pakiet 7. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie – płatność od 320 do1500 zł/sztukę objętą programem ras zachowawczych.

Pakiet ten polega na wspieraniu i utrzymaniu hodowli lokalnych ras bydła, koni, owiec oraz świń zagrożonych wyginięciem, wpisanych do księgi hodowlanej oraz objętych programem ochrony zasobów genetycznych (informacje www.bioróżnorodnosc.izoo.krakow.pl) Rolnik musi mieć odpowiednie zaświadczenia i potwierdzoną przez Instytut w Balicach listę zwierząt uczestniczących w programie.Płatności są przyznawane jeśli w stadzie są co najmniej 4 krowy, 2 klacze, 5 owiec matek rasy olkuskiej, 15 owiec matek rasy cakiel podhalański, 30 owiec matek rasy merynos polski w starym typie albo 10 owiec matek pozostałych ras.

Pakiet 8. Ochrona gleb i wód – płatność od 485 do 750 zł/ha międzyplonu na obszarach erozyjnych i 330 do 420 zł/ha na pozostałych.

Pakiet składa się z 3 wariantów: wsiewki poplonowe, międzyplony ścierniskowe, międzyplony ozime, Wsiewki muszą zostać wysiane wiosną w plon główny i pozostawione po żniwach. Międzyplony ścierniskowe (rośliny jare) oraz międzyplony ozime (rośliny ozime) należy wysiać do 30 września. Wsiewki i międzyplony i muszą pozostać na zimę, minimum do 1 marca. Międzyplony ścierniskowe można spasać jesienią, międzyplony ozime – tylko wiosną. Na działkach rolnych, położonych w obrębach geodezyjnych zagrożonych erozją wodną, stawki płatności są wyższe, jednakże mogą być przyznane maksymalnie do 60% powierzchni gruntów ornych, ponieważ 40% powierzchni musi być w obowiązkowej okrywie zimowej.

Pakiet 9. Strefy buforowe – płatnośćod 44 do 110 zł/100 mb

Realizacja pakietu polega na utrzymaniu istniejących pasów roślinności, zbudowanych z roślinności zielnej, krzewów lub drzew o szerokości 2 lub 5 metrów, występujących wzdłuż cieków, małych zbiorników wodnych, strumieni, źródełek, rowów – określanych jako strefy buforowe czy też w obrębie dużych pól, wzdłuż linii lasu lub na obrzeżach wąwozów i skarp – określanych jako miedze śródpolne. Strefy buforowe i miedze śródpolne objęte płatnościami powinny być wykoszone raz w roku lub co 2 lata, nie później niż do dnia 30 września; skoszona biomasa powinna być usunięta; nie można ich nawozić, ani stosować środków ochrony roślin.

Małgorzata Wróblewska