W związku z zatwierdzeniem przez Komisję Europejską UE Polskiego Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023 – 2027, od 2023 roku nastąpi zmiana w doborze pakietów programu rolno-środowiskowego dla rolników, którzy będą chcieli w nim uczestniczyć. Planowanych jest 7 pakietów:

1. Ochrona cennych siedlisk i zagrożonych gatunków ptaków na obszarze Natura 2000.
2. Ochrona cennych siedlisk poza obszarami Natura 2000.

W wyżej wymienionych pakietach nastąpią drobne poprawki polegające przede wszystkim na zmianie pozostawiania części niekoszonej w niektórych wariantach, z 15-20 % na 5-20 %. Ponadto przy użytkowaniu pastwiskowym i kośno-pastwiskowym dodano konieczność przestrzegania maksymalnego obciążenia zwierzętami do 10 DJP/ha.

3. Ekstensywne użytkowanie łąk i pastwisk na obszarach Natura 2000.

Jest to  powielony, dotychczasowo realizowany przez rolników pakiet 4.7, który będzie można realizować na całej powierzchni obszaru Natura 2000. Trwałe użytki rolne będzie można użytkować  kośnie, kośno-pastwiskowo i pastwiskowo. Przy czym:  maksymalnie będzie można wykonać 2 pokosy przy użytkowaniu kośnym w okresie 15 czerwiec – 30 wrzesień z pozostawieniem 5-20 % części niekoszonej, wypas przy użytkowaniu kośno-pastwiskowym tylko po pierwszym pokosie do 31 października oraz obsadzie do 1,5 DJP/ha i obciążeniu do 10 DJP/ha, a przy użytkowaniu pastwiskowym  obsada zwierząt 0,5 do 1,5 DJP/ha i obciążeniu do 10 DJP/ha i wykaszaniu niedojadów po 31 października.

4. Zachowanie sadów tradycyjnych odmian drzew owocowych.

Pakiet ten będzie miał zobowiązania podobne jak dotychczas. Oczywiście dotyczy to sadów w wieku nie młodszym jak 15 lat założonych na silnie rosnących podkładkach, w których przeprowadzane będą zabiegi pielęgnacyjne. Minimalna ilość drzew zgłoszonych do programu to 12 sztuk, a w przeliczeniu na 1 ha minimum 90. Dodano przepis mówiący o minimalnej ilości, tj. 75% drzew o wysokości pnia 120 cm, zakazie stosowania środków ochrony roślin oprócz dopuszczonych do stosowania w rolnictwie ekologicznym oraz koszenie trawy co najmniej 1 raz w sezonie wegetacyjnym ale nie później jak 31 sierpnia lub wypasanie w sezonie wegetacyjnym.

5. Zachowanie zagrożonych zasobów gatunków roślin w rolnictwie będzie obejmował 2 warianty:
6. uprawa rzadkich gatunków lub odmian roślin,
7. wytwarzanie materiału siewnego rzadkich gatunków lub odmian roślin. Nowością będzie oprócz uprawy odmian regionalnych, amatorskich lub marginalnych zarejestrowanych w Krajowym Rejestrze także zgłoszenie rzadko uprawianych gatunków roślin rolniczych lub warzywniczych ogłoszonych w przepisach krajowych oraz roślin zielarskich występujących w siedliskach naturalnych dla których istnieje potrzeba wprowadzenia do uprawy. Oczywiście przy drugim wariancie rolnik będzie musiał przestrzegać przepisów o nasiennictwie.
8. Zachowanie zagrożonych gatunków zwierząt w rolnictwie będzie obejmował dotychczasowe rasy rodzime: krów, koni, owiec, świń i kóz. Aby realizować ten pakiet rolnik powinien w swoim gospodarstwie utrzymywać minimalną ilość tych gatunków zwierząt ras zakwalifikowanych do ochrony jako zagrożone wyginięciem. Jako nowość, na uwagę zasługuje uwzględnienie w dotacji użytkowania mlecznego lub mięsnego ras bydła oraz możliwość uzyskania dodatkowej dotacji do utrzymywanych rozpłodowych samców bydła i koni. Oczywiście rolnicy pierwsze kroki powinni wykonać do poszczególnych związków hodowców lub innych podmiotów prowadzących księgę hodowlaną danej rasy. Wykaz uznanych podmiotów można uzyskać na stronie internetowej https://www.gov.pl/web/rolnictwo/zootechnikazootechnics
9. Bioróżnorodność na gruntach ornych.

Nowy pakiet od 2023 roku, będzie można realizować w dwóch wariantach:

1. Wieloletnie pasy kwietne obejmuje pasy o szerokości 3 do 9 m i powierzchni minimum 0,10 ha obsianych gatunkami rodzimymi roślin zielnych obejmujących minimum 10 gatunków roślin. Wysiew takiej mieszanki powinien być dokonany w okresie 1 kwiecień do 15 maja lub 15 sierpień do 31 października. Wymogiem będzie koszenie 50 % powierzchni w okresie 1 wrzesień do 31 październik i w okresie kolejnych 2 lat inną część, przy czym w ciągu 14 dni należy zebrać skoszona biomasę. Ponadto w obrębie pasa zakazane będzie stosowanie środków ochrony roślin, nawozów, wykorzystania jako dróg dojazdowych, wypasu czy tez przetrzymywania maszyn i narzędzi rolniczych
2. Ogródki bioróżnorodności – obejmuje uprawę roślin regionalnych, amatorskich zarejestrowanych w Krajowym Rejestrze, roślin zielarskich i warzywnych które będą ogłoszone w rozporządzeniu oraz materiał pozyskany z banku genów. Ogródek bioróżnorodności powinien mieć powierzchnie 0,10 do 0,50 ha, założony z minimum 20 gatunków roślin i zachowaniu przez cały okres realizacji pakietu, przy czym dopuszczalna będzie zamiana gatunków. W obrębie ogródka obowiązywać będzie zakaz stosowania środków ochrony roślin.

Rolnik decydujący się na uczestnictwo w ochronie środowiska i klimatu, realizując  programy rolnośrodowiskowe będzie przestrzegał zobowiązań poszczególnych pakietów  przez 5 kolejnych lat. Jednocześnie obowiązkowo powinien posiadać plan rolnośrodowiskowy opracowany przez uprawnionego doradcę, a dla pakietu ochrony siedlisk i zagrożonych gatunków ptaków także ekspertyzę przyrodniczą.

Ryszard Woś

Opracowano: Na podstawie Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi –  01 wrzesień 2022 r.