Zakładanie i formowanie pryzm kompostowych

maj 21, 2012

Najbardziej ekologicznym i ekonomicznym sposobem wykorzystania odpadów organicznych jest kompostowanie.

Kompostowanie niespożytkowanej biomasy roślinnej jest najlepszym sposobem na przywracanie żyzności glebie i poprawianie jej życiodajnych zasobów. Proces kompostowania masy roślinnej jest podobny do próchniczo twórczej przemiany w środowisku glebowym.
W obu przypadkach mamy do czynienia z tlenową mineralizacją i humifikacją materii organicznej. Różnica zasadnicza polega na bardzo dużej koncentracji biomasy w procesie kompostowania oraz małej jej zawartości w glebie. Celem głównym kompostowania jest produkcja nawozu humusowego z odpadów organicznych. Drugorzędnym, ale bardzo ważnym celem kompostowania, jest unieszkodliwianie odpadów, przez ich zagospodarowanie, a tym samym pomniejszenie ich szkodliwości dla środowiska. Duże i niewykorzystane są możliwości w zakresie kompostowania w gospodarstwach rolnych i w ogródkach działkowych.
W gospodarstwach rolnych jest dużo różnych odpadów rolniczych i domowych, które można wykorzystać do produkcji kompostu. Komposty do nawożenia pól są przygotowywane przeważnie na bazie obornika.

Składniki kompostu

Do kompostowania mogą być wykorzystane wszelkie odpady roślinne np. liście, gałązki żywopłotu, kora, ścięta trawa, młode rośliny chwastów, resztki warzyw i owoców, odpadki z obieranych ziemniaków i warzyw jak również resztki jedzenia, skorupki jaj, popiół drzewny, odpadki wełny, włosy i pióra, odchody zwierząt gospodarskich i domowych, wszelkie opakowania tekturowe, gazety niekolorowe. Wymienione materiały wyjściowe z dodatkiem ziemi bez obawy można mieszać ze sobą i razem składować. Im bardziej różnorodny jest materiał wyjściowy tym lepiej do regulacji właściwych proporcji węgla do azotu jak również pod względem jakości otrzymanego kompostu.

Niezbędnymi warunkami prawidłowego kompostowania i uzyskiwania odpowiedniego kompostu są:

  • duża zawartość części organicznych i odpowiedni stosunek węgla do azotu w kompostowanej masie; optymalnie wynosi on około 30:1, przy wahaniach 25–40:1,
  • rozdrobnienie masy roślinnej,
  • optymalna zawartość wody (50-60%).

Lokalizacja

Pryzmy kompostowe należy zakładać w miejscach zacienionych, chodzi o to by składowany materiał zachowywał odpowiednią wilgotność. Pryzmy powinno się zakładać zawsze w tym samym miejscu. Dla każdej pryzmy należy przygotować odpowiednie podłoże glebowe. W przypadku gleby piaszczystej, dno pryzmy wykładamy warstwą gliny. Jeżeli pryzma ma być założona w miejscu zarośniętym trawą np. na starym użytku zielonym, należy najpierw całkowicie usunąć warstwę trawy. Lokalizując pryzmy w tych samych miejscach powodujemy przyspieszony rozwój flory i fauny (mikroorganizmów glebowych). Im więcej dżdżownic zamieszkuje pryzmę kompostową, tym szybciej i wydajniej przebiegają procesy rozkładu materiału kompostowego.

Na terenach, gdzie występują częste opady, pryzma powinna być u góry węższa. Na obszarach suchych natomiast układa się niższe i szersze pryzmy. Długość pryzmy nie odgrywa większej roli (min. 2-3 m). Jednak dla prawidłowego rozwoju organizmów glebowych potrzebna jest pewna przestrzeń. Dlatego też pryzma powinna mieć szerokość od 1,5 do 2 m, wysokość 0,8 m, maksymalnie do 1 m i boki opadające skośnie.

Gromadzony materiał do kompostowania powinien być zabezpieczony przed wysychaniem poprzez przykrycie odpowiednią matą lub folią. Gdy pryzma osiągnie odpowiednią wysokość, należy pamiętać, że lekka fermentacja odbywa się tylko wtedy, gdy całość pokrywa osłona ochronna, przepuszczająca powietrze i utrzymująca temperaturę. Przykrycie pryzmy można wykonać z ziemi, słomy, naci kartoflanej, kory lub innego materiału.

Regulacja temperatury

Po zakończeniu układania pryzmy następuje wzrost temperatury w wyniku czynności mikroorganizmów. Już w pierwszych dniach może ona osiągnąć 55 do 60oC lub więcej, po tygodniu jednak spada i pozostaje, także w miesiącach letnich, na poziomie temperatur panujących na zewnątrz lub lekko powyżej. W wielu pryzmach tak właśnie przebiega wzrost temperatur i nie powinien wzbudzać niepokoju. Przy zastosowaniu nawozu zwierzęcego, a szczególnie obornika końskiego lub owczego, istnieje zawsze niebiezpieczeństwo większego wzrostu temperatur, który należy potraktować jako sygnał alarmowy. Substancje organiczne zostają wówczas przedwcześnie i niepotrzebnie ,,spalone”. Przy dobrym przemieszaniu nawozy zwierzęce lekko ogrzewają się wraz z ziemią, substancjami odpadowymi, a temperatura pozostaje wyrównana. Przy wysokiej temperaturze należy skontrolować zawartość wody, a w razie potrzeby dobrze nawilżyć. Silny wzrost temperatury może być spowodowany zbyt dużą ilością tlenu w pryzmie. Materiał należy wtedy ubić i dobrze przykryć. Niedostateczna temperatura może wynikać ze zbyt dużych ilości dodanej ziemi w połączeniu ze zdrewniałym materiałem zawierającym substancje węglowe. Konieczne jest w takich przypadkach dodanie substancji bogatych w białko lub nawozu zwierzęcego. Wysokość temperatury ma decydujący wpływ na ilość chwastów i higieniczną czystość materiału kompostowego. Należy pamiętać, że źle przerobiony kompost może być źródłem nasion chwastów i patogenów.

Optymalna wilgotność

Zachowanie odpowiedniej wilgotności w pryzmie kompostowej wynika z tego, że procesy rozkładu przebiegają najlepiej przy wilgotności od 45 do 60%. Mikroorganizmy mają zapewnione wtedy najlepsze warunki rozwoju. Jeżeli zawartość wody wzrasta do 80%, to niezbędny tlen zostaje ograniczony i rozkład tlenowy przekształca się w beztlenowy (bez udziału powietrza). W tych warunkach nie powstaje próchnica. Z drugiej strony przy wilgotności od 15 do 20% życie bakteryjne zamiera. Przy wilgotności 20% materiał jest suchy, przy 40% jest jeszcze kruchy, natomiast przy ponad 65% jest mokry, lepki i nie najlepszy.

Dostęp tlenu

Z punktu widzenia jakości produkowanego kompostu ważne jest by procesy rozkładu były kontrolowane i przebiegały w warunkach tlenowych (z udziałem powietrza). Jest to możliwe dzięki odpowiednim mikroorganizmom, które z tego powodu posiadają szczególne znaczenie. Bakterie tlenowe potrzebują do życia tlenu. Z rozkładu substancji glebowych zyskują energię. Bakterie beztlenowe żyją w warunkach beztlenowych. Ich produktami przemiany materii jest metan, siarkowodór, amoniak i inne, a więc nieprzyjemnie pachnące związki, które nie występują nigdy w warunkach tlenowych. Ludzki zmysł zapachu może więc rozpoznać nieprawidłowy przebieg procesu rozpadu masy organicznej. Jeżeli jednak zapewni się ciągłe wchłanianie tlenu i wydalanie kwasu węglowego, i gdy gazy te będą dostępne w każdej części pryzmy, bakterie beztlenowe zostaną zwalczone przez bakterie tlenowe. Do kompostu z materiału bogatego w białko, jak odpady kuchenne i ogrodowe, ale także wytłoki z owoców trzeba wprowadzić  materiał organiczny, który zapewni odpowiedni dostęp powietrza. Powinno się też od samego początku wszelkie dodatki mineralne wymieszać z materiałem wyjściowym, a nie układać warstwowo. Wyjątek stanowi torf.

Istnieją inne sposoby zapobiegania tworzeniu się lepkiego, nierozłożonego materiału kompostowego. Dla lepszego wietrzenia materiału kompostowego można na przykład użyć desek lub rur drenarskich.

Procesy rozkładu materii w pryzmie są zakończone wówczas, gdy substancja jest zabarwiona na ciemno, jest gruzełkowata i przyjemnie pachnąca ziemią leśną. Czas dojrzewania kompostu waha się od 3 do 6 i nawet 12 miesięcy i jest zależny od jego pielęgnacji. Możemy powiedzieć, że zagospodarowanie odpadów organicznych poprzez kompostowanie jest niczym innym jak recyklingiem odpadów organicznych i może w istotny sposób poprawić gospodarkę odpadami i wzbogacić glebę w substancję organiczną.

Eugeniusz Mystkowski

Skip to content