Pytanie „Przechodzisz na VAT?” zadawane jest często wśród rolników podczas rozmów dotyczących planowanych inwestycji w gospodarstwie. Jednak ten „przywilej” nie istnieje od zawsze, ponieważ jeszcze kilkanaście lat temu nikt z rolników nie posługiwał się takimi określeniami. W cenach produktów rolniczych nie było vat-u, a w środkach do produkcji, maszynach i urządzeniach rolniczych oraz ciągnikach co najwyżej stawka 0%.
Jeżeli mamy dobrą pamięć to wróćmy do roku 2004 kiedy to wraz z wejściem Polski do Unii Europejskiej wprowadzona została 22% stawka vat na ciągniki, maszyny rolnicze, a w 2011 roku podniesiona do 23%. Do 04 września 2000 roku nikt z rolników nie mógł być „watowcem”. To właśnie od tego dnia do cen produktów rolnych zaczęto doliczać stawkę vat co spowodowało, że rolnik mógł zrezygnować z rozliczania w ramach systemu ryczałtowego zwrotu vat i rozliczać go na zasadach ogólnych, a więc odprowadzać podatek do Urzędu Skarbowego jeśli naliczono go więcej w sprzedanych produktach niż kupionych środkach do produkcji lub odzyskiwać z Urzędu Skarbowego jeśli więcej było go w kupionych środkach do produkcji niż w sprzedanych produktach.
Wracając do pytania postawionego na początku artykułu powiedzmy na co rolnik ma zwrócić uwagę, aby podjąć właściwą decyzję o przejściu na rozliczanie na zasadach ogólnych. Oczywiście powinien przeprowadzić wnikliwą analizę celowości przejścia na vat. W tym celu może udać się do najbliższego Powiatowego Zespołu Doradztwa Rolniczego i tam ze specjalistą do spraw ekonomiki wykonać ją. Aby sprawę załatwić za jednym razem powinien przygotować się do tej rozmowy wykonując zestawienie sprzedaży i zakupów za rok poprzedzający rozmowę lub z danego roku przy czym szacunkowo uzupełnić je o przewidywaną sprzedaż i zakupy do końca roku. Dane te należy pogrupować na koszty ze stawką 5, 8, 23% oraz sprzedaż ze stawką 5 i 8%.
Najczęściej nabywane produkty do działalności operacyjnej w gospodarstwie rolnym z daną stawką to:
23% – olej napędowy, energia elektryczna, telefon, folia rolnicza, sznurek, siatka, środki myjąco-czyszczące, lizawka, części zamienne, usługi pozarolnicze.
8% – pasze i dodatki paszowe, środki ochrony roślin, nawozy mineralne i odżywki, zwierzęta, usługi weterynaryjne i inne usługi rolnicze.
5% – materiał siewny bez owsa i mieszanek trawiastych, otręby.
Natomiast sprzedaż prowadzona w gospodarstwie ma stawki:
5% – mleko, buraki cukrowe, ziemniaki, zboża, rzepak, jaja świeże
8% – bydło, trzoda, drób, jaja wylęgowe
Po wykonaniu obliczeń i analizy w danym roku, a jeżeli mamy dane z dwóch trzech lat, to z większą dokładnością możemy dać odpowiedź jak do tej pory gospodarstwo funkcjonowałoby na zasadach ogólnych.
Kolejnym etapem przed przejściem na „vat” jest analiza, jaką rolnik chce wykonać inwestycję w gospodarstwie. Pamiętać trzeba, że zakup maszyn, urządzeń i ciągników rolniczych objęty jest stawką vat 23%, a do jego rozliczenia potrzeba pięciu lat, natomiast inwestycje budowlane też objęte są stawką vat 23%, ale rozliczane są w ciągu 10 lat. Ma to znaczenie przy ewentualnym wyjściu rolnika z rozliczania na zasadach ogólnych, ponieważ przy maszynach mimo zwrotu jednorazowo całego vat-u tylko 1/5 należy się za dany rok a przy inwestycjach budowlanych 1/10.
Rolnik musi też zdawać sobie sprawę, że podejmując decyzję o wejściu na rozliczenie vat na zasadach ogólnych może się z niej wycofać dopiero po trzech latach. Wtedy musi zwrócić vat nienależnie pobrany z inwestycji, jeśli nie minęło od jej realizacji 5 lat (zakup maszyn i urządzeń do gospodarstwa rolnego) lub 10 lat (budowa budynków i budowli w gospodarstwie rolnym). Należy więc decyzję o wejściu na zasady ogólne rozliczania vat podjąć z należytą rozwagą.
Ala Śledziewska
PZDR Łomża