Dobrostan zwierząt należy zachować na każdym etapie postępowania ze zwierzętami przed oraz w trakcie uboju, tak aby zwierzę nie cierpiało. Zachowanie wszelkich zasad dobrostanu zwierząt daje pewność o zachowaniu warunków humanitarnego uśmiercania zwierząt, jakie obowiązują w krajach Unii Europejskiej. Ochrona zdrowia zwierząt poddawanych ubojowi w małych rzeźniach o niskiej zdolności produkcyjnej, powinna być sprawą nadrzędną, tak aby rolnik (producent) posiadał, jak najwyższej jakości, pozyskane podczas uboju gospodarczego, mięso.
Czym jest dobrostan zwierząt.
Dobrostanem zwierząt możemy nazwać wszystkie działania podjęte, na każdym etapie życia zwierzęcia, tak aby zwierzę nie zostało narażone na utratę zdrowia fizycznego i psychicznego. A więc naturalne, biologiczne funkcjonowanie zwierzęcia, oznacza pewność, że zwierzę jest zdrowe i dobrze odżywione a jego stan emocjonalny wskazuje na brak negatywnych emocji takich jak ból czy strach. Jeżeli zwierzę jest w stanie wyrazić wrodzone zachowania, również mamy pewność o zachowaniu prawidłowego dobrostanu zwierząt. Zasady prawidłowego przewozu i uboju zwierząt, także wchodzą w skład pojęcia dobrostanu zwierząt.
Warunki spełnienia dobrostanu zwierząt przed ubojem w rzeźni rolniczej.
Aby spełnić wymagania dobrostanu zwierząt przed ubojem, należy stosować zasady wynikające z procedur operacyjnych, które są pisemnie opracowane w rzeźni i mają na celu osiągnięcie jednorodności wypełniania określonej funkcji lub normy. Zawarte tam przepisy określają warunki postepowania ze zwierzętami przed ubojem, czyli zasady stosowane podczas transportu zwierząt, przepędu zwierząt oraz przetrzymywania zwierząt w oborach czy klatkach.
Przewóz zwierząt do rzeźni rolniczych może odbywać się z terenu powiatu, w którym zlokalizowana jest rzeźnia rolnicza lub powiatów sąsiednich. Do rzeźni rolniczej zwierzęta mogą być doprowadzone z danego gospodarstwa lub z okolicznych gospodarstw. Podczas rozładunku zwierząt należy skontrolować stan zwierząt, w celu podjęcia niestandardowych działań , np. samice w laktacji powinny zostać ubite w pierwszej kolejności.
Wyładunek zwierząt odbywa się w miejscu do tego przystosowanym, tak aby możliwy był bezpieczny rozładunek z każdego rodzaju środka transportu. Wysokość rampy rozładunkowej powinna być regulowana, a jej kont nachylenia był odpowiedni do zejścia dla zwierząt. Rampa powinna być wyposażona w boczne osłony, mogą być to barierki, które zabezpieczać będą zwierzęta przed ewentualnymi upadkami czy zranieniami.
W rzeźni rolniczej znaleźć się musi odpowiednie miejsce do przetrzymywania zwierząt doprowadzonych do uboju. W magazynie żywca powinien być wyposażony w zagrody odpowiedniej wielkości ze względu na gatunek i kategorię zwierzęcia oraz jego wieku i stanu fizycznego, tak aby zwierzę mogło swobodnie się obrócić, położyć i wstać. Wysokość poideł, umieszczonych w magazynie żywca, musi być również dostosowana do ilości i wielkości zwierząt, tak aby miały stały dostęp do wody pitnej. Podłogi w magazynie żywca muszą być nie śliskie i łatwo zmywalne tak aby zminimalizować ryzyko poślizgnięcia się zwierzęcia, upadku czy zranienia. Zagrody nie powinny być przepełniane, należy więc określić maksymalne zagęszczenie w kojcu. Dopuszczalne jest usytuowanie magazynu żywca na wolnym powietrzu, pod warunkiem zapewnienia zwierzętom ochrony przed niekorzystnymi warunkami pogodowymi oraz dostępu do wody.
Zabrania się pętania zwierząt za rogi, poroża, pierścienie nosowe oraz łączenia nóg. Dopuszczalne jest swobodne związywanie zwierząt, tak aby mogło się poruszać dla bieżących potrzeb i w razie potrzeby łatwo można było je uwolnić.
Kondycję i stan zdrowia zwierząt przed ubojem, należy stale kontrolować.
Warunki spełnienia dobrostanu zwierząt podczas uboju w rzeźni rolniczej.
Bardzo ważną kwestią jest zachowanie dobrostanu zwierząt podczas uboju. Przepędzanie zwierząt do uboju powinno odbywać się w taki sposób aby zminimalizować ryzyko wystąpienia u zwierząt stresu, zranienia czy koniecznego użycia przymusu. Należy wytyczyć do przepędu drogę bez przeszkód gdzie nie występuje hałas, a podłoga nie jest śliska. Podczas przepędu zwierząt do uboju zakazane jest:
- Uderzanie bądź kopanie zwierząt
- Stosowanie nacisku na jakąkolwiek cześć ciała, powodującego ból lub cierpienie
- Podnoszenie czy ciągnięcie zwierzęcia za głowę, uszy, rogi, nogi, ogon (zakaz podnoszenia zwierzęcia za nogi nie dotyczy drobiu, królików i zajęcy)
- Stosowanie poganiaczy elektrycznych lub innych ostrych narzędzi
- Chwytanie oczu zwierząt, łamania i wykręcania ogonów.
Podczas uboju duże zwierzęta mogą być unieruchamiane dla przeprowadzenia właściwego ogłuszania lub uśmiercania. Dopuszczalnymi metodami ogłuszania zwierząt przed ich uśmierceniem, są metody mechaniczne (urządzenia bolcowe penetrujące i niepenetrujące, broń palna, przemieszczanie kręgów szyjnych, uderzenie w głowę), metody elektryczne (elektrody przyłożone wyłącznie do głowy oraz do głowy i ciała), metody gazowe (CO2 w wysokim stężeniu, CO2 z gazami obojętnymi). Prawidłowe pozycje przyłożenia urządzenia do ogłuszania jest inna dla każdego gatunkach zwierząt np. u świń jest to linia środkowa na poziomie oczu, skierowana lekko w dół w linii rdzenia kręgowego; u królików natomiast urządzenie należy przyłożyć pomiędzy uszami prostopadle do głowy; w przypadku drobiu urządzenie należy przyłożyć do powierzchni czołowej pod kontem prostym. Metodą ogłuszania zwierząt w małych rzeźniach rolniczych może być uderzenie w głowę, które wywołuje poważne uszkodzenie mózgu, przy zwierzętach takich jak: prosięta, jagnięta, koźlęta, króliki, zające i drób. Wskaźnikiem skutecznego ogłuszania są: utrata pozycji stojącej, brak odruchu rogówkowego, rozszerzenie źrenic, brak ruchu gałek ocznych, brak rytmicznych ruchów oddechowych, głowa i szyja luźno zwieszone, pojedyncze ruchy kończyn.
Po skutecznym ogłuszeniu zwierząt, można wykonać czynności związane z wykrwawianiem. Należy to z robić w odpowiednim czasie tuż po ogłuszeniu i tak np. u krów jest to 60 sekund od momentu upadku zwierzęcia. Wykrwawianie powinno być obfite i całkowite. Dopiero po pełnym wykrwawieniu zwierzęcia należy przystąpić do dalszych czynności ubojowych takich jak obróbka, skórowanie czy wytrzewianie.
Każdy etap uśmiercania zwierząt wymaga kontrolowania przez osobę uprawnioną. Uśmiercanie i działania z nim związane przeprowadzane są wyłącznie przez osoby z odpowiednimi kwalifikacjami. Uprawnienia ubojowe nabywa się poprzez ukończenie szkolenia teoretycznego i zdanie egzaminu organizowanego przez powiatowego lekarza weterynarii.
Małe rzeźnie rolnicze a dobrostan zwierząt.
Czy to podczas uboju na dużą skalę czy podczas uboju w rzeźniach gospodarczych o małej zdolności produkcyjnej, należy zadbać o prawidłowe funkcjonowanie dobrostanu zwierząt. Ponadto, jeśli chodzi o rzeźnie o małej zdolności produkcyjnej, należy wprowadzić pisemne procedury weryfikujące prawidłowość dbania o dobrostan zwierząt.
Źródła:
ROZPORZĄDZENIE RADY (WE) NR 1099/2009z dnia 24 września 2009 r. w sprawie ochrony zwierząt podczas ich uśmiercania (Dz.U. L 303 z 18.11.2009, s. 1)
Dorota Półtorak