Historia

 „Żeby mierzyć drogę przyszłą,
trzeba wiedzieć skąd się wyszło”

C.K. Norwid

Etapy powstawania Podlaskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Szepietowie

1948-1950
Zakład Doświadczalny Państwowego Instytutu Naukowego Gospodarstwa Wiejskiego

Wszystko zaczęło się 26 marca 1948 roku. Wówczas majątek Kierznowskich został przejęty przez Oddział Mazowiecki Państwowego Instytutu Naukowego Gospodarstwa Wiejskiego od Wojewódzkiego Związku Samopomocy Chłopskiej w celu utworzenia Zakładu Doświadczalnego do obsługi rolnictwa woj. białostockiego. Powierzchnia Zakładu wynosiła ponad 252 ha, w tym około 207 ha to ziemia orna. W chwili przejęcia Zakład był w złym stanie kultury pól. Wszystkie pola były zachwaszczone, częściowo w odłogach. Budynki folwarczne i domy mieszkalne był również w złym stanie, groziły zawaleniem. Brakowało pomieszczeń dla ludzi, inwentarza, narzędzi i pomieszczeń do omłotów. Wkrótce po przejęciu jeden z murowanych budynków runął.

Jak podaje sprawozdanie z tamtego okresu, były to skutki działań wojennych i wieloletnich zaniedbań w zakresie remontów. W takiej sytuacji w pierwszym roku działalności Zakładu nie było mowy o podjęciu jakichkolwiek prac doświadczalnych. Cały wysiłek i energia, jedynego wówczas pracownika – kierownika gospodarczego Piotra Pieniążka skierowane były na zorganizowanie gospodarstwa, w tym na zakup inwentarza żywego, na potrzymanie rozpadających się budynków.

Warunki pierwszych lat istnienia doradztwa w Szepietowie najlepiej opisuje „Sprawozdanie z działalności Roślinnego Zakładu Doświadczalnego Szepietowo za lata 1948-1949”, opracowane przez Tadeusza Teleżyńskiego kierownika Zakładu. Aby przedstawić atmosferę tamtych czasów, pokazać problemy, z jakimi musieli mierzyć się pracownicy, nie pozostaje  nic innego, jak przytoczyć dosłownie część Sprawozdania.

„…W kwietniu 1948 Zakład otrzymał: koni 10 sztuk UNRRA z Elżbietek i 6 sztuk kupiono na jarmarkach w Lubelskim. Część krów, 10 sztuk, czerwonych pochodzenia duńskiego, otrzymano z Zakładu Doświadczalnego Elżbietki. Resztę w ilości 13 sztuk, skupiono na okolicznych jarmarkach. Wszystkie krowy są rasy czerwonej. Wiadomym jest, że na jarmarkach szczególnie w okresie powojennym, dobrych krów nie ma. I  pomimo, iż kupowano na jarmarkach najlepsze okazy, okazały się one złymi dójkami. Stąd też stan obory w Szepietowie, pomimo wysokiego % tłuszczu, jest bardzo niezadowalający. Drogą selekcji, wychowu młodzieży, w ciągu dłuższego czasu, dojdzie się do stanu dobrego i  wtedy obora stanie się opłacalna.

Wiosną 1949 roku zostały sprzedane 4 konie UNRRA, jako braki nienadające się do pracy. Na miejsce sprzedanych zakupiono na okolicznych jarmarkach 4 klacze z kredytu inwestycyjnego. Zostały też sprzedane 3 krowy, nienadające się do chowu na skutek orzeczenia powiatowego lekarza weterynarii. W końcu roku 1949 zakupiono z kredytów inwestycyjnych 1 knurka i 9 loszek rasy Puławskiej.

Przy przyjmowaniu majątku od Samopomocy Chłopskiej – inwentarza martwego, z wyjątkiem paru pługów i bron wymagających gruntowej naprawy, nie otrzymano.

Oddział mazowiecki przysłał w 1948 roku 1 traktor Lanca i 1 traktor Ursus, pługi motorowe, siewniki, żniwiarki, młocarnię, wał pierścieniowy, tryjer, wialnię i młynek. Resztę narzędzi i sprzętów Zakład sam nabywał.

W 1949 roku otrzymano snopowiązałkę, a w końcu 1949 roku 2-metrowy siewnik doświadczalny. Również w końcu 1949 r. z przyznanego kredytu inwestycyjnego zakupiono siewnik nawozowy Kujawiak, młocarnię do doświadczeń, 2 kultywatory, pługi. Z Zakładu Doświadczalnego w Gołębiowie otrzymano młocarnię do doświadczeń z motorkiem i wagę na kołach.

Zaopatrzenie w maszyny nie jest jednak wystarczające. Bardzo silnie odczuwa obecnie Zakład brak młocarni, bo ta która jest, pomimo remontów, zupełnie się do pracy nie nadaje. Brakuje też wału Cambella i z wyjątkiem pługa, narzędzi do uprawy motorowej.

Najważniejsza jednak sprawa, była i jest, sprawa zabudowań. Mieszkania ordynariuszy są bez podłóg, częściowo bez sufitów. Dachy dziurawe, niektóre domy się walą, nie nadają się już do remontu, brak podwójnych okien, we wszystkich mieszkaniach wilgoć. W dodatku nawet takich mieszkań brak dla wszystkich pracowników. Zakład nie ma prądu elektrycznego. Z budynków brak stajni, obory, chlewni, szopy na narzędzia, szopy na wozy. Obecnie krowy stoją w budynku dawnej wozowni, gdzie nie mogą się pomieścić, konie w ciasnej, małej stajni, prawie ciemnej, też dawnej wozowni. Zakupioną ostatnio chlewnię umieszczono w budynku, przeznaczonym dla inwentarza pracowników. Wozy i część narzędzi stoją na dworze. Cenniejsze maszyny są w budynku bez bram, przeznaczonym na rozbiórkę. Od dawna nie powinno się było korzystać ze starego spichrza, który zaciekał i był bardzo wilgotny. Obecnie część spichrza jest już rozebrana, a zakład korzysta z nowego, o którym mówię niżej.

W tym stanie rzeczy Dyrekcja Oddziału postanowiła w 1948 r. przodować i rozbudować cały folwark Zakładu wraz z domem Zakładowym, a stare budynki znieść. Został sporządzony nowy plan zabudowań folwarcznych, ustanowiona kolejność budowy budynków. W  listopadzie 1948 roku, po uzyskaniu kredytów, rozpoczęto budowę nowej, murowanej obory na 40 sztuk krów z oddziałem dla krów na ocieleniu oraz cielętnikiem, z pomieszczeniem na mleczarnię i skład paszy. Obora ta, skanalizowana, z wodociągiem, automatycznymi poidłami, o wymiarach 70 x 13 m jest obecnie, w końcu 1949 roku, zewnętrznie skończona. Góra obory o powierzchni 900 m2 jest przeznaczona na spichlerz […] Dach obory pokryty jest blachą ocynkowaną. Obora, jak i cały Zakład będzie zelektryfikowany. Poza oborą, został wybudowany budynek z cegły kryty eternitem, wielkości 50 x 7 m, w którym się mają mieścić kuźnia, warsztaty ślusarskie i stelmacharski, dwa garaże, skład na sztuczne nawozy i węgiel.

Przykryto eternitem ½ dachu stodoły. Ogrodzono prawie całe obejście gospodarskie siatką cynkowaną, na słupach betonowych mb. 435 oraz drutem kolczastym 140 mb. Rozpoczęto przebudowę domu Zakładowego, a mianowicie rozebrano do fundamentów 1/3 obecnego domu i wzniesiono na tych samych fundamentach budynek jednopiętrowy. Roboty doprowadzono po dach. Wszystkie te budowy były wykonane systemem gospodarczym.

Niezależnie od tych budowlanych prac, rozpoczęta została budowa spichrza o 4 kondygnacjach, który ma być połączony ze spichrzem nad oborą krytym korytarzem. Budowę tę prowadziła Spółdzielnia Budownictwa Wiejskiego.

W roku 1949 przeprowadzono potrzebne pomiary i był dokonany przez urząd Melioracyjny w Łomży projekt i kosztorys odnowienia rowów matecznych.

Oprócz wymienionych prac, w roku 1948 i 49, był dokonany najkonieczniejszy remont mieszkań pracowników, umożliwiający przetrwanie jeszcze pewnego okresu czasu. Bowiem przewidziana w planie sześcioletnim budowa 14 domów dla pracowników zostanie rozpoczęta w 1950 r.

Poza tym, w 1950 roku projektuje się wykończenie części domu Zakładowego, zakupienie najpotrzebniejszego sprzętu laboratoryjnego, założenie pracowni. Również wykończenie wewnątrz obory, wykończenie budynku warsztatowego, odnowienie rowów matecznych i wykończenie ogrodzenia.

Jak wielką bolączką dla Zakładu jest brak mieszkań, świadczy fakt, że księgowa i asystent mieszkają poza Zakładem.

W jednym pokoju gościnnym mieszczą się pracownicy techniczni budowy i magazynier, a w małej kancelarii folwarcznej, załatwiają się wszystkie sprawy związane z budowami, sprawy gospodarcze i prace doświadczalnictwa.

Personel zakładu naukowy i administracyjny: kierownik zakładu – inż. Tadeusz Teleżyński, st. asystent – inż. Zbigniew Nowiński, kierownik gospodarczy – Piotr Pieniążek, księgowa – Wanda Hangiel, magazynier – Antoni Biskupski.

Zakład posiada świetlicę, zaopatrzoną w biblioteczkę, około 100 tomów o treści beletrystycznej i społeczno-ideologicznej. W okresie zimowym prowadzone są stale, po zakończeniu robót, kursy dla analfabetów i półanalfabetów, tzw. powtórnych oraz pogadanki na rozmaite tematy rolnicze i ogólne. Kursy te prowadzone były przez kierownika Zakładu i asystenta. Świetlica zaopatrzona jest w dzienniki i czasopisma.

W porozumieniu z powiatowym Inspektoratem Szkół Rolniczych kierownik Zakładu wygłosił trzy referaty w szkołach i liceach rolniczych, na temat uprawy roli i najnowszych zdobyczy wiedzy rolniczej w Republice Radzieckiej.

Zakład posiada zaczątek biblioteki fachowej. W 1948 roku została założona przez P.I.H.M. stacja meteorologiczna IV rzędu. Zainstalowano deszczomierz. Obserwacje i notatki prowadzi ob. Piotr Pieniążek.

W 1949 roku zwiedziło Zakład i pola doświadczalne szereg wycieczek zbiorowych z okolicznych szkół, wycieczka rolników członków Samopomocy Chłopskiej i powiatowego personelu instruktorskiego, wykazując duże zainteresowanie polami doświadczalnymi.[…]

Doświadczenia w roku 1948/9 były przeprowadzone na polach gospodarczych Zakładu. Nieznajomość pól, ich historii ogromnie utrudniły wybór odpowiedniej przestrzeni na założenie doświadczeń. Posługiwano się wskazówkami dawnych pracowników, zbierając od nich rozmaite informacje o nawożeniu i posiewach, które nie zawsze były ścisłe.

Przy wybieraniu terenu pod doświadczenia, kierowano się możliwie równą powierzchnią, jednakowym wyglądem gleby, podglebia. Jesienne doświadczenia w 1948 roku założone były przez ob. Malickiego, asystenta z Poświętnego.

Wszystkie cztery doświadczenia jesienne 1948 roku były odmianowe i założone układem systematycznym. Natomiast wszystkie doświadczenia wiosenne i jesienne w 1949 roku były założone metodą losowanych bloków. Wiosną 1949 roku założono 10 doświadczeń, z tego 7 odmianowych. Ogółem było założonych 14 doświadczeń. Doświadczenia z ozimym jęczmieniem i kukurydzą nie zostały doprowadzone do końca, zostały one zniszczone przez ptactwo (wrony i gawrony), które w ogromnej ilości napastowały poletka i pomimo pilnowania od świtu do późnej nocy, nie udało się uchronić od zniszczenia. W warunkach Szepietowa, gdzie ilość gawronów i wron występuje w wyjątkowo dużej ilości, nie możliwe będzie w przyszłości zakładanie doświadczeń z kukurydzą, nie posiadając zwykłej strzelby. W związku z tym zwrócono się do Władz Bezpieczeństwa, w celu uzyskania pozwolenia na zakup dubeltówki dla Zakładu.

Doświadczenia zakładowe wg instrukcji nadsyłanych, były ściśle wykonane zgodnie z tymi instrukcjami. Powierzchnie poletek doświadczalnych wynosiły 25 m2 do 50 m2. Doświadczenia zakładane były w jednym pasie.

Do siewu był używany 1 metrowy siewnik Pracnera. Pielęgnacja posiewów, była uzależniona wymaganiami danej rośliny i gruntu.

Zbiory były dokonywane w miarę dojrzewania kosą lub sierpem. Ogromnym utrudnieniem w wysuszeniu i zwiezieniu plonów były słoty, trwające cały lipiec i sierpień. Nie mając osobnej stodoły doświadczalnej, nie można było należycie odmian składać. Z braku miejsca część plonów młóciło się wprost z pola, nie czekając, aż słoma zupełnie przeschnie, korzystając z możliwości chwilowego wypożyczenia młocarni […]”.

W takich to oto warunkach zaczęła się historia doradztwa w Szepietowie.

1950-1956
Zakład Doświadczalny Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa

Zakład Doświadczalny Szepietowo zostaje przekazany Instytutowi Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa. Wyposażenie pracowni naukowej było niewystarczające w stosunku do potrzeb. Jak podają sprawozdania z tamtego okresu na wyposażeniu Zakładu był: mikroskop, waga techniczna, wilgotnościomierz elektryczny, waga uchylna i kwasomierz kolorystyczny. Oprócz sprzętu laboratoryjnego, Zakład posiadał dwa siewniki oraz młocarnię poletkową. Prowadzono hodowle bydła rasy czerwonej polskiej. W grudniu 1953 zapoczątkowano hodowlę trzody chlewnej.

Rozszerzony zostaje zakres tematyczny i ilościowy doświadczeń. Od 1954 r. obok tematów zgłoszonych przez działy naukowe IUNG, uwzględniono tematy wypływające z potrzeb regionu. W roku 1955 takich doświadczeń było już 18. Prowadzono także współpracę z rolnikami w zakresie odnawiania materiału siewnego i wprowadzania nowych odmian, zwłaszcza zbóż.

Wyniki badań upowszechniane były wycieczkom zwiedzającym Zakład, na pogadankach, seminariach i szkoleniach. Jak podaje sprawozdanie z tego okresu „… opracowane zostały „Zalecenia agrotechniczne”, które były odczytywane przez cztery radiowęzły”. W tym czasie zorganizowano trzy razy „Dni Otwarte”, które zgromadziły w Szepietowie rolników i pracowników różnych instytucji rolniczych.

W kwietniu 1953 roku dyrektorem Zakładu zostaje Władysław Dobrowolski.

1956-1975
Rolniczy Rejonowy Zakład Doświadczalny

Kontynuowane są prace badawcze o charakterze ścisłych doświadczeń, tylko w nieco mniejszym rozmiarze. Część zadań przejmuje utworzony w 1957 roku Inspektorat Doświadczalnictwa Terenowego IUNG. Zakład nawiązuje ścisłą współpracę z gospodarstwami indywidualnymi, w których prowadzi tzw. doświadczenia adaptacyjne. Były to poletka o charakterze nawozowym, odmianowym i uprawowym.

Charakter pracy uległ zasadniczej zmianie z chwilą powołania w 1968 roku służby doradztwa specjalistycznego, której zadaniem było, jak pisano wtedy, zapewnienie stałej pomocy służbie gromadzkiej i zbliżeniu ośrodków naukowych do praktyki rolniczej. Od 1 lipca 1968 roku rozpoczyna się typowanie gospodarstw wdrożeniowych.

Podstawowym zadaniem Zakładu staje się wdrażanie i upowszechnianie postępu rolniczego.

1975-1990
Wojewódzki Ośrodek Postępu Rolniczego

Podstawowym zadaniem Ośrodka jest nadal rozwijanie i wdrażanie do praktyki postępu rolniczego, organizowanie upowszechniania tego postępu, a także koordynacja działalności prowadzonej w tym zakresie przez inne jednostki organizacyjne. Z dniem 1.04.1982 r. WOPR przejmuje część pracowników gminnej służby rolnej. Następuje nowy podział zadań w służbie doradczej. Wdrożenia prowadzi służba zakładowa i rejonowa, a upowszechnianiem zajmują się specjaliści gminni ds. UPR. Podstawową formą upowszechniania staje się doradztwo grupowe. Do statutowych zadań Ośrodka należy także szkolenie i doskonalenie zawodowe kadr zatrudnionych w rolnictwie oraz producentów rolnych.

1990-1999
Ośrodek Doradztwa Rolniczego

Konsekwencją podziału WOPR jest wyodrębnienie dwóch, niezależnych od siebie jednostek – Państwowego Gospodarstwa Rolnego i Ośrodka Doradztwa Rolniczego.

W latach 1976-1999 na terenie województwa białostockiego i suwalskiego pracowały niezależne Ośrodki Doradztwa Rolniczego w Olecku i Białymstoku.

1999-2005
Wojewódzki Podlaski Ośrodek Doradztwa Rolniczego

W wyniku reformy administracyjnej kraju zmienia się nie tylko nazwa, ale i zakres działania Ośrodka. 1 czerwca 1999 r. zostaje powołany Wojewódzki Podlaski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Szepietowie. Nową formą doradztwa staje się pomoc rolnikom w korzystaniu z unijnych funduszy przedakcesyjnych. Doradcy bezpłatnie pomagają rolnikom wypełniać wnioski i sporządzać plany przedsięwzięć dla programu SAPARD, który cieszył się wśród rolników ogromnym zainteresowaniem. 1 maja 2004 roku Polska stała się członkiem Unii Europejskiej. Dla ośrodków doradztwa rolniczego rozpoczął się nowy, olbrzymi obszar działania. Praca doradców została ukierunkowana na kontakty z indywidualnym klientem i skupiała się głównie w tym okresie na pomocy rolnikom w pozyskiwaniu środków finansowych z funduszy strukturalnych i pomocowych.

2005 –   Podlaski Ośrodek Doradztwa Rolniczego

1 stycznia 2005 r. Ośrodek uzyskał osobowość prawną oraz zmienił nazwę na Podlaski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Szepietowie.

W PODR Szepietowo pracuje 204 osoby, w tym w Szepietowie 71 osób (stan na wrzesień 2018 r.). Doradcy terenowi skupieni są w 14 Powiatowych Zespołach Doradztwa Rolniczego.

Przy Ośrodku działa Rada Społeczna Doradztwa Rolniczego.

Praca Ośrodka ma na celu poprawę poziomu dochodów rolniczych oraz podnoszenie konkurencyjności rynkowej gospodarstw rolnych, wspieranie rozwoju obszarów wiejskich, a także podnoszenie poziomu kwalifikacji zawodowych rolników.

Niezależnie od nazwy, Szepietowo zawsze było nośnikiem postępu w rolnictwie oraz przekaźnikiem wiedzy i osiągnięć nauki do praktyki rolniczej. Rok 2018 jest rokiem jubileuszowym naszej placówki.

 

Źródło: 70 lat w służbie wsi i rolnictwu. Podlaski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Szepietowie 1948-2018, praca zbiorowa pod red. A. Fatyga, PODR Szepietowo, 2018

Skip to content