Zgodnie z ogólnymi zasadami integrowanej ochrony roślin, nad chemiczne metody zwalczania organizmów szkodliwych należy przedkładać metody hodowlane, biologiczne, fizyczne i inne metody niechemiczne, jeżeli zapewniają ochronę przed organizmami szkodliwymi
Metody hodowlane to stosowanie odmian odpornych i tolerancyjnych oraz materiału siewnego i nasadzeniowego poddanego ocenie zgodnie z przepisami o nasiennictwie.
Ich uprawa jest jedną z ważniejszych nie chemicznych metod walki z patogenami. W tę stronę zmierzają prace hodowlane. Warunkiem wpisu nowych odmian roślin uprawnych do Krajowego Rejestru przez Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych jest ich wyższa odporność w stosunku do standardu.
Odporność na agrofaga jest określana jako wrodzona zdolność rośliny do ograniczenia, przeciwdziałania lub opóźnienia jego działania. W warunkach produkcji towarowej odmiany odporne lub tolerancyjne wytwarzają wyższy plon w stosunku do odmian wrażliwych.
W praktyce wykorzystuje się dwa typy odporności – genetyczną i ekologiczną. Odporność ekologiczna polega na wymijaniu się rozwoju agrofaga z wrażliwymi fazami rozwoju rośliny. Odporność genetyczna jest związana z dziedziczeniem, czego efektem jest tolerancja lub zwiększenie odporności. Przykładem takiej odporności są odmiany ziemniaka odporne na mątwika ziemniaczanego.
Rozróżniamy trzy kryteria odporności: odporność całkowitą, tolerancję i odporność właściwą. Odporność całkowita polega na tym, że patogen nie może nawiązać kontaktu z rośliną żywicielską. Tolerancja ma miejsce wówczas, gdy rozwój patogena na roślinie żywicielskiej powoduje objawy, które nie mają znaczenia dla rozwoju i plonowania tej rośliny. Odporność właściwa jest uwarunkowana biochemicznie. Może polegać na wytwarzaniu w roślinie żywicielskiej, pod wpływem patogena, substancji ochronnych, które powodują, że patogen nie może się rozwijać i ginie.
Dużym utrudnieniem w hodowli odpornościowej jest zmienność patogenów, powstawanie nowych ras, co skutkuje niejednokrotnie przełamywaniem odporności.
Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych na swojej stronie internetowej udostępnia informacje pomocne przy wyborze odmiany do uprawy. Odporność nie jest jedynym czynnikiem decydującym o wyborze danej odmiany do uprawy w danym regionie. Dodatkowo powinno się korzystać z listy zalecanych odmian do uprawy w poszczególnych województwach. Publikacje Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego opublikowane na stronie internetowej COBORU są bardzo przydatne w pojęciu decyzji.
Wybór odmiany powinniśmy dostosować do warunków klimatycznych panujących w rejonie uprawy. Do siewu wybieramy odmiany, których odporność wynosi 8 stopni na porażenie przez kilku sprawców chorób. W tej skali 9 oznacza, że odmiana jest całkowicie odporna, a 8 oznacza wysoką odporność na porażenie przez grzyby wywołujące choroby. Odmiana, którą wybraliśmy powinna mieć możliwie krótki okres wegetacji (odporność ekologiczna), bo możemy w ten sposób „uciec” przed porażeniem przez grzyby.
Do wysiewu powinniśmy stosować kwalifikowany materiał siewny o wysokiej energii i zdolności kiełkowania. Ziarno powinno być wolne od patogenów i uszkodzeń przez różnego rodzaju szkodniki. Zdrowy materiał o wysokich parametrach jakościowych jest podstawowym elementem ograniczającym występowanie i szkodliwość wielu agrofagów.
Po wyczerpaniu opisanych możliwości, możemy rozpatrywać zastosowanie środków chemicznych w celu kontrolowania zdrowotności plantacji.
Przykładowe odmiany pszenicy jarej o podwyższonej odporności na poszczególne choroby:
Tybalt, Kandela – mączniak prawdziwy, rdza brunatna, septorioza plew
Tybalt – choroby podstawy źdźbła
Bogusław Święszkowski