Zachowanie się bydła jest ważną informacją do zapewnienia dobrostanu

lip 13, 2011

Poznanie zachowań i potrzeb bydła pozwala na stworzenie odpowiednich warunków jego utrzymania, obsługi i pielęgnacji dostosowanych do wymogów poszczególnych grup technologicznych i kierunków produkcji. Należy pamiętać, że dobrostan bydła wymaga zawsze przyjaznego i dobrego traktowania zwierząt przez obsługę.

Bydło potrzebuje ruchu i przestrzeni – zwierzęta pozbawione ruchu mają trudności z kładzeniem się i wstawaniem, chodzą niepewnie i mają problemy z koordynacją ruchową. Utrzymywanie krów i jałówek na uwięzi przez cały rok prowadzi do problemów z ich zachowaniem i zdrowiem.

Bydło ma dobrą zdolność uczenia się i zapamiętywania – stwierdzono, że jałówki uczą się szybciej a krowy dłużej zapamiętują. Bydło łatwiej uczy się w grupie, wtedy zwierzęta czują się pewnie, a samotnie odczuwają stres.

Zachowania stadne – można podzielić na agresywne (walka, odpychanie od paszy) oraz przyjazne (pielęgnacja, jednoczesne wykonywanie tych samych czynności). Dzięki hierarchii stada każda sztuka „zna swoje miejsce”. Pozycja w grupie zależy od wieku, masy, długości pobytu w grupie oraz temperamentu. Krowy starsze i duże zawsze zajmują wysoką pozycję, a młode i nowo przybyłe do stada (pierwiastki) mają niską pozycję. Dlatego też w oborach wolnostanowiskowych krowy pierwiastki i niewielkie mają niekorzystne warunki produkcji nawet, gdy ogólne warunki utrzymania stada są optymalne.

Bydło posiada rytm dobowy, a zachowanie stadne – grupa krów czy jałówek wykonuje te same czynności jednocześnie. Dlatego też przy ograniczonej liczbie stanowisk żywieniowych i dostępu do stacji karmienia paszą treściwą, (co wymaga indywidualnych wzorców zachowania) mogą pojawić się problemy. Należy podkreślić, że pora karmienia i doju nie mają wpływu na przebieg procesów biologicznych u bydła. Natomiast ważne jest wykonywanie tych czynności o stałych porach dnia, by zwierzęta przyzwyczaiły się do konkretnego rytmu dobowego.

Pobieranie paszy – pasza o dużej zawartości wody zmniejsza zapotrzebowanie na wodę. Niedobór wody zmniejsza spożycie paszy, a tym samym ogranicza wydajność. Na pastwisku najchętniej bydło pobiera trawę o wschodzie i zachodzie słońca. Krowy pasą się przez 5–9 godzin dziennie pokonując przy tym dystans 3–5 km. Krowy najchętniej pobierają paszę po doju. W oborze pasza powinna znajdować się 10 cm powyżej poziomu, na którym znajdują się nogi. Krowa pobiera paszę na obszarze do 60 cm od tylnej krawędzi żłobu. Alkierzowe żywienie skraca jedzenie do 4–6 godzin zwiększając liczbę okresów pobierania paszy do 6–12 dziennie.

Przeżuwanie – następuje dość szybko (0,5 do 1 godziny) po pobraniu paszy i trwa u krów 5–8 godzin dziennie, na co składa się 15–20 okresów przeżuwania najczęściej w pozycji leżącej (70–80%). Czas przeżuwania zależy od struktury paszy. Brak spokoju skraca czas przeżuwania, a tym samym zmniejsza pobranie paszy i produkcyjność.

Woda – zapotrzebowanie zależy od temperatury, wilgotności paszy oraz produkcji mleka. Krowa mleczna pobiera 30–100 l wody/dobę (na pastwisku krowy piją 2–5 razy w ciągu doby, w oborze z poidła krowa pije 15–20 razy na dobę. Najlepsza jest woda o temperaturze 15–20°C.

Miejsce leżenia – na pastwisku krowy kładą się zazwyczaj tak, by odległość pomiędzy głowami wynosiła 3–5 metrów. Ulubionym podłożem do leżenia bydła jest słoma. Bydło zawsze woli podłoże miękkie, suche i ciepłe, a unika twardego i śliskiego. Krowy w oborach boksowych wybierają legowiska z matami miękkimi i suchymi. Nieatrakcyjne też są boksy obok krowy dominującej. Zwierzęta unikają boksów z przeciągami i narażonymi na hałas. Mała powierzchnia do leżenia wzmaga agresję.

Dążenie do wygody i poprawy samopoczucia – najważniejsza jest tu pielęgnacja wzajemna i samo pielęgnacja oraz przeciąganie się, otrząsanie i ocieranie. Pielęgnacja służy usuwaniu odchodów, moczu i pasożytów oraz utrzymaniu skóry i okrywy włosowej w dobrym stanie. Korzystne jest mocowanie obrotowych szczotek do samopielęgnacji skóry.

Wycielenia – na kilka dni przed porodem zachowanie krowy zmienia się. Staje się niespokojna i przestaje wykonywać te same czynności, co reszta stada (szuka samotności i schronienia czując zbliżający się poród). Umieszczenie krowy w porodówce jest zgodne z potrzebami i spełnia wymogi dobrostanu. Po porodzie krowa liże cielę, rozpoznaje go i broni (na początku krowa szuka cielęcia by je nakarmić; później cielę szuka matki czując głód). Krowa pozostawia cielę idąc do paszy i wody. Stwierdzono, że krótkie przebywanie po porodzie krowy z cielęciem razem ma pozytywny wpływ na cielę i krowę. Poprzez wylizanie pobudzone zostanie krążenie oraz wydalenie kału i moczu, pomoże cielęciu w rozpoczęciu samodzielnego życia, u krów wcześniej występuje ruja i zwiększa się skuteczność pokrycia.

Cielę – po kilku minutach po urodzeniu podejmuje próby wstania, które kończą się często powodzeniem po 30–90 minutach i zaczyna poszukiwać strzyków. W badaniach stwierdzono, że 30% cieląt ras mlecznych nie podejmuje ssania w ciągu 6 godzin po porodzie i potrzebuje pomocy hodowcy. Na początku cielę ssie do 8 razy na dobę później rzadziej. U ras mięsnych cielęta skubią trawę w pierwszym lub drugim tygodniu życia i szybciej stają się przeżuwaczami.

Są zwolennicy braku kontaktu krowy z cielęciem – bydło mleczne; powód weterynaryjno-sanitarny; możliwość zainfekowania cielęcia przez krowę. O tym jak postępować w danym gospodarstwie powinien decydować hodowca w porozumieniu z lekarzem weterynarii.

U cieląt w wieku 3–4 tygodni – nasila się potrzeba kontaktów społecznych, a ich brak powoduje bojaźliwość w okresie utrzymywania grupowego. Trzymane indywidualnie w izolacji w niewielkim stopniu naśladują zachowanie innych zwierząt, a ich zachowania społeczne są drastycznie ograniczane. Cielęta pozbawione możliwości wylizywania się wzajemnego, mają skłonność do nadmiernego wylizywania własnej sierści, co grozi tworzeniem się kłębów sierści w żwaczu, powodujących poważne problemy zdrowotne.

Duże zagęszczenie w kojcach zbiorowych u cieląt i młodzieży – powoduje niepokój i agresywność prowadzącą do walk między sobą. Niepokój skraca czas leżenia i pobierania paszy, a agresywność rośnie wraz ze wzrostem zagęszczenia na obszarze paszowym, szczególnie po zadaniu pasz, gdy zwierzęta są głodne.

Dobrostan bydła wymaga dobrego i przyjaznego traktowania zwierząt – w codziennych pracach ze stadem konieczna jest łagodność, konsekwencja i umiejętność przewidywania zachowań. Dobre traktowanie i przyzwyczajenie bydła do pozytywnych i bliskich kontaktów z człowiekiem ułatwia wykonywanie rutynowych czynności codziennej obsługi oraz zwiększa wydajność i produkcyjność zwierząt. Szczególnie istotne jest dobre traktowanie pierwiastek podczas pierwszych dojów.

Intensywny system chowu i utrzymania – wysoka mechanizacja, duże zagęszczenie, niskie nakłady pracy nie zaspakajają potrzeb bydła. Powoduje to trudności z przystosowaniem się do otoczenia i zmiany w zachowaniu. Następstwem jest wzrost urazów i chorób oraz spadek produkcyjności.

Stanisław Nowowiejski

Skip to content