Stado mięsne na pastwisku

maj 11, 2010

Najtańsze utrzymanie i żywienie bydła mięsnego od wiosny do jesieni to całodobowy wypas pastwiskowy. Dobremu wykorzystaniu zielonki sprzyjają zimowe wycielenia krów i wyrównany wiek cieląt. Wtedy po wyjściu na pastwisko cielęta są starsze i dobrze jedzą trawę, a krowy zwiększają mleczność.

Hodowcy powinni również pamiętać, że bydło a w szczególności mięsne to zwierzęta stadne o rytmie dobowym i na pastwisku czują się najlepiej. Pobieranie paszy, picie wody oraz zachowania społeczne odbywają się w ciągu dnia, a w nocy zwierzęta przede wszystkim odpoczywają, Sposób zachowania jest uwarunkowany genetycznie, a jego zmiana, prowadzi do spadku wydajności i chorób. W stadzie panuje spokój, gdy krowy znają się, a każda z nich ma swoje miejsce w hierarchii stadnej. Obserwacje i doświadczenia wykazują, że krowy mamki utrzymywane w przyjaznych warunkach środowiskowych produkują więcej, są zdrowsze i dłużej żyją. Rozpoczynając wypas warto pamiętać, że zwierzęta po zimie są spragnione przestrzeni i mogą uszkodzić ogrodzenie. Dlatego zaleca się, aby w pierwszych dniach bydło wypędzać po nakarmieniu do kwatery obszernej z solidnym ogrodzeniem stałym. Następne obszary wypasu mogą być już wydzielone pastuchem elektrycznym. Przejście z żywienia zimowego na zielonki przeprowadzać stopniowo. Na początku przez 7-10 dni wypędzać bydło nakarmione na 2-3 godziny i stopniowo wydłużać czas wypasu. Walory odżywcze zielonki oraz korzystne działania promieni słonecznych, ruchu i świeżego powietrza poprawiają wzrost i rozwój cieląt, zwiększają zdrowotność i rozrodczość stada oraz długość okresu użytkowania i wydajność krów.

Organizacja wypasu

Optymalna obsada na 1 ha pastwiska wynosi 1-2 krowy mamki z cielętami. Natomiast Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej (Dyrektywa azotanowa) – zaleca nie przekraczać 2 DJP/ha nawet na najlepszych użytkach zielonych ze względu na ochronę wód i środowiska, a występujący nadmiar zielonki zebrać na siano lub sianokiszonkę.

Czas odrostu trawy do wypasu zależy od pory roku i wynosi: wiosną 17-20 dni, latem około 27 dni, a jesienią 40 dni. Krowa powinna pobrać dziennie 30-45 kg zielonki i 2-3 kg słomy. Z 1 m2 pastwiska krowa pobiera średnio 2 kg zielonki.

W okresie wiosny na pastwisku występuje nadmiar paszy, później brak. Nadwyżkę zielonki należy zakonserwować, a po odroście powierzchnia ta jest stopniowo włączana do wypasu w miarę słabnięcia tempa odrostu runi. Na wydajnych użytkach zielonych zalecany jest system rotacyjno-kwaterowy z podziałem na kilka kwater grodzonych trwale lub elektrycznie. Obsada nie powinna być większa niż 1,5 krowy mamki z potomstwem na jeden ha, a użytkowanie pastwiska przemienne wypas i koszenie nadmiaru zielonki z przeznaczeniem na siano i kiszonkę. Użytki zielone ekstensywne o dużym areale można użytkować bez podziału na kwatery. Wypas wolny i ciągły sprzyja krzewieniu się traw oraz tworzeniu bogato ulistnionych pędów. Należy przynajmniej raz na rok wykosić niedojady, aby nie dopuścić do rozwoju zachwaszczenia.

Zaletą obszernych kwater jest spokój w stadzie, bo bydło dobrze się czuje i jest bezpieczne na dużym terytorium. Również warunkiem niezbędnym dobrego samopoczucia i spokojnego zachowania jest łatwy i stały dostęp stada do miejsc zadrzewionych i zacienionych, gdzie jest woda oraz słoma w zadaszonych paśnikach i lizaki solne. W przypadku braku naturalnych miejsc schronienia należy wydzielić i urządzić specjalną kwaterę wypoczynkową na suchym gruncie wyposażoną w paśniki i miejsca do pojenia oraz zadaszone wiaty chroniące przed upałami. Do kwatery tej należy zwierzętom zapewnić swobodny dostęp (z obszaru i na obszar) wypasany poprzez odpowiednie rozplanowanie i wygrodzenie dróg dojścia wyposażonych w bramki sterujące.

Nawożenie

W utrzymaniu odpowiedniego składu botanicznego runi pastwisk istotną rolę odgrywa nawożenie, użytkowanie i zabiegi pielęgnacyjne. Na pastwisku, przy całodobowym wypasie 3 sztuk DJP bydła na 1 ha, nawożenie roczne odchodami zwierząt w przeliczeniu na 1 ha wynosi: 75 kg azotu, 30 kg fosforu i 100 kg potasu. Taka ilość pozostawionych przez zwierzęta odchodów wystarczy na wyprodukowanie 15-20 ton zielonki z 1 ha.

Obserwując zwyczaje zwierząt – można stwierdzić, że rozmieszczenie łajniaków jest bardzo nierównomierne. Zwierzęta w godzinach wypoczynku gromadzą się w tych samych miejscach i te powierzchnie są przenawożone a inne miejsca kwater mogą być o niskim nawożeniu odchodami.

Nawożenie mineralne pastwisk: azot do 150 kg N, potas 70-100 kg, fosfor 60-80 kg oraz: wałowanie, wykaszanie niedojadów, włókowanie. W przypadku pogarszania się runi stosować odnawianie poprzez bezpośredni siew nasion znoszących częste przygryzanie (życica trwała, koniczyna biała) w starą darń.

Żywienie uzupełniające

Trawa zawiera dużo białka a mało włókna, suchej masy i niektórych składników mineralnych. Dlatego przez cały okres pastwiskowy konieczny jest stały dostęp bydła do słomy (w zadaszonych karmnikach), wody i lizawek solnych wzbogaconych w makro i mikroelementy lub mieszanek mineralnych w formie proszku w pojemnikach zadaszonych. Uwaga! Zwierzęta muszą być przyuczone do korzystania z formy sypkiej dodatków, bo będą wyjadać całą zawartość podanej mieszanki. Słoma stanowi uzupełnienie włókna oraz okresowego niedoboru pasz objętościowych w żywieniu pastwiskowym bydła. Stały dostęp do niej daje bydłu uczucie sytości, wypełnienia i zaspokojenia głodu fizycznego. Włókno zawarte w słomie spowalnia przechodzenie treści przez żwacz, pozwala na dłuższe zaleganie masy w przedżołądkach oraz stymuluje odruch przeżuwania. Słoma w żwaczu tworzy „poduszkę” utrzymującą się w jego górnej części, pozwalając mikroflorze celulolitycznej na intensywny rozwój. Skarmiana słoma stymuluje również krowę do żucia żwaki i produkcji większej ilości śliny (pow. 60 litrów w ciągu doby). Ślina ma odczyn zasadowy (alkaliczny) i naturalnie buforuje żwacz nie dopuszczając do jego zakwaszenia i zapobiega biegunkom.

Najlepszym rozwiązaniem jest całodobowe utrzymanie stada na pastwisku. Bydło najchętniej wypasa się o wschodzie i po zachodzie słońca, gdy na trawie jest rosa. W okresie upałów już przed godziną dziesiątą zwierzęta szukają chłodu by się położyć i przeżuwać.

Sezonowe wahania kondycji

Sezonowe wahania kondycji bydła są dopuszczalne, ponieważ przy lepszym żywieniu zwierzęta szybko poprawiają swoją kondycję, a młode bydło rekompensuje wzrost i rozwój. Ważne jest, aby gorsze żywienie nie trwało długo i nie pogarszało płodności krów oraz ich zdolności do wykarmienia urodzonych cieląt. Zbyt dobra kondycja (zapasienie) krów w okresie od odsadzania cieląt do następnego porodu, jest szkodliwa – zbyt duże cielęta, utrudnione porody, zwiększa się możliwość wystąpienia komplikacji poporodowych. W okresie późnojesiennym zwierzęta zwiększają apetyt oraz przygotowują się do zimy zwiększając warstwę tłuszczu i pokrycie gęstą sierścią. Krowy mięsne, gdy zakończą sezon wypasu w dobrej kondycji, mogą być żywione zimą wyłącznie paszami objętościowymi (siano, kiszonki, słoma)..

Dokarmianie cieląt

W celu dokarmiania cieląt wydziela się kojce i wyposaża je w karmniki na paszę treściwą i siano oraz poidła z wodą. W ścianie bocznej wygrodzenia są otwory przejściowe o regulowanej szerokości 40-55 cm i  wysokości 100-110 cm służące do swobodnego wchodzenia i wychodzenia cieląt. Wczesne pobieranie pasz stałych (treściwe, siano) znacznie przyspiesza rozwój żwacza i osiągnięcie odpowiednich wzajemnych proporcji pomiędzy poszczególnymi częściami, przedżołądków, co poprawia w przyszłości pobieranie i wykorzystanie pasz objętościowych.

W mleku jest białko, a brakuje energii, dlatego należy dokarmiać ziarnem zbóż gniecionym z dodatkiem całych nasion (kukurydza, jęczmień, owies) do wieku 2 miesięcy (całe ziarno jest trawione, bo jest mały otwór żwaczowo-czepcowy, przez który ziarno niestrawione nie przejdzie). Podawana pasza w takiej formie zwiększa perystaltykę jelit i przyspieszają wzrost brodawek żwacza. Po ukończeniu drugiego miesiąca życia, kiedy następuje poszerzenie otworu żwaczowo-czepcowego, całe ziarna zbóż, głównie kukurydzy przechodzą niestrawione. Dlatego, gdy zaobserwuje się obecność ziarna w kale należy wtedy go gnieść lub grubo śrutować a białko można uzupełnić śrutą sojową nie więcej niż 10 do 20%.

Ostatnie badania przeprowadzone w USA wykazały, że dokarmianie cieląt miało niekorzystny wpływ na przyszłe mamki. Od mamek dokarmianych jako cielęta uzyskano mniej cieląt (niższa płodność), o niższej masie przy urodzeniu, jak i w wieku 210 dni życia (gorsza mleczność mamek). Dokarmianie paszą treściwą powodowało wyższe otłuszczenie odsadzanych jałówek, co pogarsza funkcję jajników oraz rozwój gruczołu mlecznego.

Uzyskane wyniki badań, można uzasadnić nadmiernym zjadaniem wysokoenergetycznych pasz treściwych przez cielęta starsze, a niskim pasz objętościowych, które w ostateczności decydują o rozwoju przewodu pokarmowego.

Bezpieczna obsługa

Należy pamiętać, że krowy mięsne mają silny instynkt macierzyński i agresywnie bronią cieląt. Szczególnie atakują obce psy i inne nieznane im zwierzęta. Dlatego osoby postronne nie mogą wchodzić do ogrodzenia a obsługa powinna być zawsze rozpoznawalna dla zwierząt (głos, ubiór) oraz zachowywać spokój i stanowczość, a najlepiej jest przywoływać i wabić stado.

W celu wykonania zabiegów weterynaryjnych i zootechnicznych należy poskramiać bydło w specjalnej zagrodzie kończącej się wąskim korytarzem unieruchamiającym. Zwierzęta są spokojniejsze, gdy znajdują się w wąskim korytarzu przepędowym (ustawiając się jedno za drugim) zakończonym poskromem. Regularne wabienie zwierząt paszą do zagrody ułatwia wykonanie zabiegów w całym stadzie, które przy takim postępowaniu stają się bezproblemową czynnością.

Przy wypasie zwierzęta muszą być wolne od pasożytów żołądkowych – jelitowych i płucnych oraz motylicy wątrobowej. Preparaty zwalczające pasożyty należy podawać całemu stadu, na początku i na końcu okresu pastwiskowego, a w czasie pastwiskowania powinno się kontrolować czy leczenia nie powtórzyć. Ochrona przed meszkami i owadami – należy przygotować i odpowiednio zamontować na kwaterze wypoczynkowej czochradła z preparatem owadobójczym. Bydło ocierając się o nie wprowadza preparat na grzbiet. Zwierzęta wolne od owadów są spokojne i zachowują większe bezpieczeństwo.

Stanisław Nowowiejski

Skip to content