Preparaty mlekozastępcze

paź 23, 2009

W odchowie cieląt rolnicy powszechnie stosują preparaty mlekozastępcze, bo nadal są tańsze od mleka. Ważna jest ich jakość oraz poprawne i higieniczne skarmianie, gdyż błędy popełnione w okresie odpajania powodują biegunki i inne choroby.

Po okresie pojenia siarą naturalnym pokarmem cielęcia jest mleko matki. Mleko oprócz składników pokarmowych zawiera także substancje bioaktywne oraz antybakteryjne. Ponadto w trakcie rozkładu białek mleka w przewodzie pokarmowym oseska powstają substancje o działaniu regulacyjnym, antybakteryjnym i przeciwbiegunkowym oraz stymulującym rozwój przewodu pokarmowego. Powszechnym i niedopuszczalnym błędem popełnianym przez rolników jest skarmianie mleka od krów z podwyższoną zawartością komórek somatycznych a nawet leczonych antybiotykami. Mleko takie zagraża zdrowiu cieląt, a cieliczki pojone nim mogą jako krowy wykazywać podwyższoną ilość komórek somatycznych w mleku. Ponadto u cieliczek zainfekowanych gronkowcem z chorego mleka zarazki mogą przetrwać i wywołać stany zapalne wymion u jałówek wysoko cielnych.

W badaniach ankietowych wśród dużych dostawców mleka stwierdzono, że 83% hodowców w celu obniżenia kosztów odchowu cieląt stosuje preparaty mlekozastępcze. Przy wyborze preparatu należy zwrócić szczególną uwagę, na jaki okres żywienia jest przeznaczony i jakie zawiera składniki a nie sugerować się wyłącznie ceną, bo na tanim preparacie może być kosztowny odchów.

Jakość preparatów coraz lepsza

W preparatach dla bardzo młodych cieląt (do końca pierwszego miesiąca życia) stosowane są składniki białkowe pochodzenia mlecznego – mleko odtłuszczone oraz serwatka. Natomiast dla cieląt starszych znajduje się również białko pochodzenia roślinnego, głównie sojowe. Należy zaznaczyć, że obecne izolaty białka sojowego prawie nie zawierają włókna oraz ograniczono w nich do minimum zawartość substancji antyżywieniowych. Dokonano również dużego postępu w technologii składników tłuszczowych. Obecne rozdrobnienie oraz struktura i wielkość kuleczek tłuszczu preparatów jest zbliżona do tłuszczu mleka. Postęp w technologii umożliwił wprowadzenie do preparatów mlekozastępczych również tłuszczów pochodzenia roślinnego. Pozwoliło to na obniżenie kosztów produkcji preparatów bez ujemnego wpływu na ich strawność. Pomimo tych korzystnych zmian nadal problemem przy produkcji preparatów mlekozastępczych jest suszenie, które obniża zawartość składników bioaktywnych w produkcie końcowym.

Jak twierdzi prof. Zygmunt Maciej Kowalski, zwolennik stosowania preparatów – pomimo ciągłego doskonalenia procesów wytwarzania – preparaty mlekozastępcze wciąż są tylko zamiennikami naturalnego mleka pełnego od zdrowych krów, a stosowanie ich w odchowie cieląt jest ciągłym kompromisem. Hodowcy stosują preparaty, bo są tańsze od mleka, chociaż są świadomi, że ciągle nie dorównują „pierwowzorowi”. Pocieszające jest stwierdzenie, że różnica między wartością biologiczną mleka i preparatów mlekozastępczych systematycznie się zmniejsza.

Substancje dodatkowe w preparatach są bardzo ważne

Preparaty dla najmłodszych cieląt zawierają substancje wspomagające rozwój systemu pokarmowego: probiotyki i prebiotyki – poprawiają odporność przewodu pokarmowego oraz przyśpieszają rozwój błony śluzowej żołądka; maślan sodu – wspomaga rozwój jelit; substancje immunologiczne – wspomagają odporność; karoteny – wpływa na budowę i regenerację nabłonka jelit i błon śluzowych przewodu pokarmowego; siemię lniane – działa osłaniająco na przewód pokarmowy; oraz substancje zapobiegające biegunkom i witaminy A, D, E, K.

Uwaga!
Przy wyborze preparatu należy zwrócić szczególną uwagę, na jaki okres żywienia jest przeznaczony i jakie zawiera składniki. Analizując skład preparatów należy uwzględnić następujące parametry: zawartość białka nie powinna być niższa niż 22%, a tłuszczu powinna wynosić 15-25% oraz zawartość innych składników wspomagających (probiotyków, prebiotyków, witamin, immunostymulatorów itp.).

Przygotowanie i skarmianie

Należy ściśle przestrzegać zaleceń producenta. Najczęściej 1 kg preparatu rozpuszcza się w 7-10 l ciepłej wody. Przez pierwsze 2-3 dni wprowadzania preparatu miesza go się w proporcji 1:1 z mlekiem. Pozwala to zminimalizować ryzyko wystąpienia biegunek przy nagłej zmianie pójła. Tak samo należy postępować przy każdej zmianie preparatu, podając nowy preparat pół na pół wymieszany z dotychczas stosowanym. Preparat powinien być podawany z wiadra ze smoczkiem umieszczonym 60 cm nad poziomem kojca. Zapewnia to fizjologiczne pobieranie paszy – cielę ssie powoli, wydzielając dużo śliny ułatwiającej trawienie, a trzymanie głowy jak przy ssaniu krowy ułatwia zamknięcie rynienki przełykowej. Podawanie preparatu mlekozastępczego można odstawić, gdy ciele pobiera dziennie 1,5-2 kg paszy treściwej.

Ważna jest temperatura pójła

Ssąc krowę ciele pobiera mleko zawsze w temperaturze ciała krowy, a więc 38-39°C i w taka temperatura preparatu mlekozastępczego jest najlepsza. Zbyt wysoka parzy, a niska wydłuża czas ścinania białka, co spowalnia trawienie i powoduje ryzyko przejścia nieściętych białek do jelit. Białka nieścięte nie są trawione przez enzymy, a są rozkładane przez bakterie, co powoduje biegunki. Wpływ temperatury pójła na czas tworzenia skrzepów kazeinowych pokazuje tabela.

Wpływ temperatury pójła na czas tworzenia skrzepów kazeinowych oraz wpływ dostępu do wody na pobranie mieszanki treściwej oraz przyrosty cieląt w okresie od pierwszego do czwartego tygodnia życia

Lp.
Temperatura pójła °C
Czas powstawania skrzepów w min.
Wyszczególnienie – czynnik
Woda do woli
Przy braku wody
1.
39-38*
2 – 3
Pobranie wody w l/dobę
1,48
0,0
2.
35
5
Przyrost dobowy w g
301,8
187,9
3.
25
12
Pobranie startera w g/dobę
418,6
288,6
4.
20
24
X
X
X

Mieszanka treściwa

Niezbędnym elementem efektywnego odchowu cieląt jest wczesne skarmianie mieszanki treściwej typu starter. Pasza ta przyspiesza rozwój przedżołądków i umożliwia szybsze odsadzanie. Możliwe jest również skarmianie koncentratów dla cieląt wymieszanych w stosunku 1:1 z całym ziarnem kukurydzy lub w stosunku 2:1:1 z całym ziarnem kukurydzy i owsa. W wielu gospodarstwach nadal w odchowie cieląt stosowane jest siano, które według najnowszych badań spowalnia rozwój przedżołądków i powinno być wprowadzone do żywienia cieląt dopiero po odsadzeniu od pasz płynnych.

Woda dla cieląt

Spotyka się błędny pogląd, że cielęta pojone mlekiem lub preparatem mlekozastępczym nie potrzebują wody. Przy prawidłowym karmieniu przez smoczek pokarm płynny przez rynienkę przełykową w całości przechodzi do trawieńca. Natomiast pasza treściwa i woda przy otwartej rynience dostaje się do żwacza, w którym będzie trawiona przez mikroorganizmy. Drobnoustroje do trawienia pasz stałych oraz prawidłowego rozwoju i namnażania się potrzebują środowiska wodnego. Badania wykazały, że cielęta z dostępem do wody pobierają więcej mieszanki treściwej i mają wyższe przyrosty masy ciała. Świeża i czysta woda powinna być podawana cielętom z wiadra lub z poidła.

Uwaga!
Nie można poić cieląt wodą wiaderkiem ze smoczkiem, bo w czasie picia z uniesioną głową zamykająca się odruchowo rynienka kieruje wodę do trawieńca zamiast do żwacza.

Stanisław Nowowiejski

Skip to content