Głownia guzowata kukurydzy

lip 13, 2011

Niebezpieczny rabuś składników pokarmowych nie stwarza bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia zwierząt.

Głownia guzowata kukurydzy występuje na terenie całego kraju. Jej częstotliwość występowania w poszczególnych latach jest bardzo zróżnicowana. W normalnych warunkach liczba porażonych roślin waha od 1 do 3%. W niektórych latach, lokalnie porażenie plantacji może wynosić 10%. Znane są przypadki plantacji kukurydzy, których porażenie wynosiło 25%, czyli co czwarta roślina była porażona głownią.

Nasileniu w jej występowaniu sprzyja ciepła i deszczowa pogoda. Najkorzystniejszymi dla rozwoju choroby są wysokie temperatury wynoszące 26-34°C. Cykl rozwojowy jednej generacji patogena wynosi od tygodnia (warunki optymalne) do kilku tygodni, przy mniej korzystnych warunkach, zwłaszcza przy stosunkowo niskich temperaturach.

W ciepłe lata choroba występuje często w większym nasileniu, niż w latach chłodnych. W warunkach sprzyjających infekcji – susza poprzedzająca opady w okresie intensywnego wzrostu kukurydzy, uszkodzenia spowodowane gradem i szkodnikami (larwy ploniarki zbożówki, mszyce i inne), porażeniu głownią może ulegać większość roślin. Uszkodzone rośliny ułatwiają wnikanie zarodników do tkanek roślin. Choroba opanowuje kolbę, roślina nie wytwarza ziarna, wówczas następuje istotne obniżenie plonu oraz zmiana w zawartości składników pokarmowych.

Z tego samego łanu wybrano rośliny porażone głownią – każda kolba była porażona grzybem i rośliny zdrowe. Zawartość składników pokarmowych w porażonej zielonce z całych roślin kukurydzy przedstawia się następująco:

Wyszczególnienie
Zielonka z całych roślin kukurydzy
zdrowa
porażona
Sucha masa %
27,6
21,7
Zawartość w suchej masie w %
Białko ogólne
11,61
11,14
Włókno surowe
21,64
25,18
Tłuszcz surowy
2,77
3,23
Związki bezazotowe wyciągowe
69,15
55,14
Cukry
20,4
14,3
Pojemność buforowa
33,3
38,4
Białko ogólne strawne g/kg s.m.
70
49
Energia netto MJ/kg s.m.

W suchej masie zielonki z całych roślin kukurydzy zwiększyła się zawartość włókna surowego i tłuszczu surowego oraz zmniejszyła się zawartość związków bezazotowych wyciągowych. Zmalała wartość energetyczna zielonki porażonej o 20%, natomiast białka strawnego o 30%.

Jakość kiszonki

Porażenie głownią zielonki z całych roślin kukurydzy nie miało istotnego wpływu na przebieg procesu fermentacji.

Wskaźniki charakteryzujące przebieg fermentacji przedstawiają się następująco:

Wyszczególnienie
pH
Kwas mlekowy %
Kwas octowy %
Azot amoniakalny do N – ogólnego %
Straty suchej masy %
Kiszonka z kukurydzy zdrowej
3,73
2,08
0,78
11,2
12,5
Kiszonka z kukurydzy porażonej
3,74
2,12
0,71
12
14

Wartość pokarmowa kiszonki

Zawartość składników i wartość pokarmowa kiszonki z całych roślin kukurydzy zdrowej i porażonej głownią przedstawia się następująco:

Wyszczególnienie
Kiszonka z całych roślin kukurydzy
zdrowych
porażonych
Sucha masa %
26,3
23,4
Zawartość w suchej masie w %
Popiół surowy
4,1
5,5
Białko surowe
10,5
10,8
Tłuszcz surowy
2,2
2,8
Włókno surowe
22,9
25,4
Związki bezazotowe wyciągowe
60,3
55,5
Energia netto MJ/kg s.m.
5,78
4,72
Białko strawne g/kg s.m.
64
47

Przedstawione wyniki wskazują, że kiszonka z kukurydzy porażonej głownią cechuje się niższą zawartością związków bezazotowych wyciągowych, wyższą zawartością włókna surowego. Wartość energetyczna kiszonki jest o 20% niższa, natomiast białkowa o 30%. Z wyliczeń wynika, że każdy 1% porażonych roślin obniża wartość energetyczną o 0,02%, zaś w zawartość białka o 0,03%.

Przykładowo zielonka nie porażona ma wartość 6,25 MJ NEL i 65 g białka w 1 kg s.m. Z wyliczeń wynika, że przy 5% porażeniu, wartość pokarmowa kiszonka będzie wynosiła 6,15 MJ NEL/kg s.m. (0,02 x 5 = 0,10; 6,25 – 0,10 = 6,15), zaś białka 64,85 g/kg s.m. (0,03 x 5 = 0,15; 65 – 0,15 = 64,85).

Przytoczone wartości są średnimi i obarczone pewnym błędem, jednak pozwalają na oszacowanie wartości pokarmowej kiszonki w zależności od stopnia porażenia.

Kiedy zakiszać porażoną kukurydzę

Przy zakiszaniu zielonki z całych roślin kukurydzy porażonych głownią, należy zwracać uwagę na zawartość suchej masy. Najlepiej zielonkę zakiszać przy zawartości suchej masy minimum 28%, lecz nie więcej niż 35%. Wynika to z faktu, że przy tym poziomie suchej masy uzyskuje się odpowiednie utłoczenie, które powinno wynosić 186 kg s.m./m3. Takie utłoczenie pozwala na minimalne pozostawienie powietrza w stosie kiszonkowym. Przy wyższym poziomie suchej masy występują trudności w dokładnym utłoczeniu, zwłaszcza na obrzeżach pryzmy lub przy ścianach zbiornika. Z chwilą rozpoczęcia wybierania kiszonki słabo ubitej, powietrze łatwo penetruje w głąb stosu kiszonkowego. Przy zawartości suchej masy 40% i więcej, dokładne utłoczenie jest utrudnione. Pozostają wolne przestrzenie pomiędzy cząsteczkami paszy, w których znajduje się powietrze. Powoduje ono pleśnienie paszy i możliwości powstawania związków toksycznych.
Bywa, że zawartość suchej masy w zielonce z całych roślin kukurydzy przekracza 35% i więcej. W tym przypadku zaleca się zakiszać kukurydzę z dodatkiem wysłodków buraczanych o zawartości około 10% suchej masy w ilości do 10%. Wysłodki prasowane w tym przypadku są mniej przydatne. Można stosować młóto browarniane, wywar gorzelniany, pulpę ziemniaczaną. Dodawanie wody nie jest wskazane. Lepszym dodatkiem jest serwatka.

Zaleca się stosować preparaty konserwujące chemiczne np. FRA SIL PL, który w swoim składzie zawiera kwas mrówkowy, mrówczan sodu i kwas propionowy. Można stosować KEMISIL o podobnym składzie, jak również kwas mlekowy. Dodatki mikrobiologiczne są mniej skuteczne.

Szkodliwość głowni guzowatej dla zwierząt

Przeprowadzone badania żywieniowe na bydle opasowym i krowach mlecznych, żywionych zainfekowanymi kiszonkami z całych roślin kukurydzy ad libitum, nie miało wpływu na wyniki produkcyjne i zdrowie zwierząt. Pomimo pozytywnych wyników badań przeprowadzonych w Bawarskim Krajowym Instytucie Produkcji Zwierzęcej Grub, zaleca się ograniczenie stosowania zainfekowanych kiszonek w żywieniu samic ciężarnych. Dla krów mlecznych w okresie zasuszania, dzienna dawka kiszonki z całych roślin kukurydzy porażonej głownią wynosi do 5 kg na sztukę. Jeżeli porażenie jest duże i wynosi powyżej 20%, takiej kiszonki nie należy skarmiać krowami wysoko cielnymi. Dla krów w okresie laktacji, udział zainfekowanej kiszonki, w dziennej dawce żywieniowej nie powinien przekraczać 40% w przeliczeniu na suchą masę.

Dla bydła opasowego nie ma ograniczeń przy skarmianiu kiszonki porażonej głownią. Należy jednak pamiętać, że wartość pokarmowa kiszonki porażonej jest niższa, co uwzględnia się przy bilansowaniu dawek.

Nie zaleca się skarmiania porażonej zielonki z kukurydzy, zwłaszcza krowami w okresie zasuszenia.

Podsumowując należy stwierdzić, że w walce z głownią zaleca się uprawiać odmiany odporne, zaprawiać nasiona, jak również stosować przerwy w uprawie na polach porażonych. Pomimo wymienionych zaleceń, występowanie głowni guzowatej kukurydzy, jest uzależnione od warunków pogodowych. Mają one duży wpływ na porażenie roślin. Głownia guzowata kukurydzy nie wytwarza toksyn i nie zagraża zdrowiu zwierząt, a także nie ma wpływu na pogorszenie walorów smakowych paszy.

prof. dr hab. Witold Podkówka, dr hab. inż. Zbigniew Podkówka
Wiadomości Rolnicze 10/2006

Skip to content