Wymarznięcia to główny powód słabego stanu plantacji zbóż ozimych i rzepaku w województwie podlaskim. Za nim podejmiesz decyzję o bronowaniu, czy nawożeniu azotem dokonaj wnikliwej oceny stanu roślin. Określ żywotność plantacji – zrób test przezimowania i wyznacz obsadę żywych roślin na 1m².

W przypadku długoterminowych prognoz wykluczających powrót zimy, na słabych plantacjach, można zastanowić się nad wzmocnieniem roślin azotem. Jednak jest to działanie niosące ze sobą pewne ryzyko.

W naszych warunkach warto uprawiać odmiany o zdecydowanie wyższej mrozoodporności wybierając odmiany z Listy Odmian Zlecanych (LOZ). Uprawa odmian o niskiej mrozoodporności przy uwzględnieniu niekorzystnej aury w bieżącym sezonie (znaczące spadki temperatur bez okrywy śnieżnej) była jedną z przyczyn strat roślin.

Określenie żywotności zbóż

Określenia żywotności plantacji zbóż można dokonać poprzez ocenę objawów zewnętrznych roślin oraz określenia obsady żywych roślin na 1 m². Pomocne w ocenie są informacje zawarte tabeli:

Minimalna obsada ozimych roślin zbożowych wiosną

Gatunek/kompleks glebowy	Pszenny bardzo dobry i dobry	Żytni bardzo dobry	Żytni dobry	Żytni słaby
Pszenica ozima	< 150	< 180	< 200	–
Żyto	< 110	< 130	< 150	< 170
Pszenżyto ozime	< 110	< 130	< 150	< 170
Jęczmień ozimy	< 120	< 120	< 160	–

W celu dokładniejszej analizy łanu pod kątem ewentualnych strat wskazane jest pobranie tzw. monolitów glebowych (całe rośliny z korzeniami włośnikowymi wraz z bryłą ziemi). Do obserwacji wybieramy rośliny z najbardziej reprezentatywnych dla stanu plantacji miejsc.

Badanie przeprowadzamy w następujący sposób:

– korzenie wyrwanych roślin płuczemy wodą, tak aby ich nie uszkodzić,

– obcinamy wszystkie liście w pobranych do badań roślinach, 3-4 cm nad węzłem krzewienia,

– rośliny układamy na ligninie, bądź kilku warstwach ręcznika papierowego i zwilżamy wodą,

– ligninę zwijamy i ponownie zwilżamy (nie należy dopuszczać do przeschnięcia podłoża),

– rośliny zawinięte w ligninę przenosimy w ciepłe miejsce i czekamy na efekt, który może przyjść już po 12 godzinach.

Jeśli w miejscach cięcia roślin ukażą się nowe przyrosty należy uznać, że rośliny żyją i rokują dalszy rozwój.

Szybki test przezimowania

W przypadku stwierdzenia wymarznięcia plantacji, należy pomyśleć o jej odoraniu i ponownym zasiewie. Takie rozpoznanie pozwala odpowiednio wcześnie przygotować się organizacyjnie i zabezpieczyć materiał siewny.

Określenie żywotności rzepaku

Skutki niekorzystnych warunków pogodowych dało się odczuć również na plantacjach rzepaku ozimego. Podobnie jak w przypadku zbóż, należy dokonać oceny stanu roślin. Pomocne w ocenie mogą być dane zawarte w poniższej tabeli.

Na podstawie dokonanych obserwacji można podjąć decyzję o ewentualnym pozostawieniu bądź likwidacji plantacji.

Ocena stanu przezimowania rzepaku ozimego

Stan przezimowania	Przezimowanie roślin w %	Obsada roślin w szt./m2
Bardzo dobre	90-100	Około 60
Dobre	80-90	Ponad 50
Dość dobre	60-80	Około 40
Dostateczne	40-60	25-35
Uprawa mierna	20-40	20-30
Zaoranie plantacji	<20	<20

Przyjmuje się, że przy obsadzie roślin rzepaku 45-50 szt./m² plantację można pozostawić. Niezbędne minimum do utrzymania plantacji to 25 roślin, pod warunkiem, że są całkowicie zdrowe i równomiernie rozmieszczone

W sezonie 2015/2016 na wielu plantacjach zaobserwowano także znaczne porażenie roślin chorobami grzybowymi i wirusowymi. Niewątpliwie sprzyjały temu warunki pogodowe (długa jesień oraz rozkład opadów i temperatur w poszczególnych miesiącach) oraz płodozmian z dominacją zbóż. Istotnym czynnikiem mającym wpływ na stopień występowania chorób grzybowych jest zaprawianie ziarna. Dokładne wykonanie tego zabiegu w znacznym stopniu poprawia zdrowotność łanu, zwłaszcza w początkowej fazie rozwoju roślin.

Krzysztof Zawojski

fot. A. Markowski